در اینکه سوره ((هل اتی )) مدنی یا مکی است ؟ در میان مفسران گفتگو است ، ولی اجماع علما و مفسران شیعه بر این است که همه یا حداقل قسمتی از آیات آغاز سوره که مقام ابرار و اعمال صالح آنها را بیان می کند در مدینه نازل شده ، که شاءن نزول آن یعنی داستان نذر علی (علیه السلام ) و فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسین (علیه السلام ) و فضه مشروحا خواهد آمد .
و همچنین مشهور در میان علمای اهل سنت نیز نزول آن در مدینه است ، همانگونه که قرطبی مفسر مشهور اهل تسنن در تفسیرش می گوید : و قال الجمهور مدنیة : ((مشهور علما معتقدند که در مدینه نازل شده است )) .**(تفسیر قرطبی) 10 ص 6909***
از کسانی که تمام این سوره یا قسمتی از آیات آن را که در بالا اشاره شد مدنی می دانند علماء زیر را می توان نام برد :
1 - حاکم ابوالقاسم حسکانی از ابن عباس تعداد آیاتی را که در مکه و در مدینه نازل شده به ترتیب مشروحا نقل کرده است ، و این سوره را جزء سوره های مدنی شمرده که بعد از سوره ((رحمن )) ، و قبل از سوره ((طلاق )) نازل گردیده .**(مجمع البیان) جلد 10 ص 405***
صاحب کتاب ((ایضاح )) استاد احمد زاهد نیز همین معنی را از ابن عباس آورده است .**همان مدرک***
2 - در ((تاریخ القرآن )) ابو عبدالله زنجانی از کتاب ((نظم الدرر و تناسق الایات و السور)) از جمعی از بزرگان اهل سنت نقل کرده که سوره انسان را
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 329@@@
در ردیف سوره های مدنی آورده اند .**(تاریخ القران) ص 55***
3 - و نیز در همان کتاب از ((فهرست ابن ندیم )) از ابن عباس نقل شده که سوره هل اتی را یازدهمین سوره مدنی می شمارد .**(تاریخ قرآن)***
4 - در ((اتقان )) سیوطی از بیهقی در ((دلائل النبوة )) از عکرمه نقل شده که سوره هل اتی در مدینه نازل شده است .**(تفسیر المیزان) جلد 20 صفحه 221***
5 - در ((در المنثور)) نیز همین معنی از ابن عباس به طرق مختلف نقل شده .**همان***
6 - ((زمخشری )) در ((تفسیر کشاف )) شاءن نزول معروف آیات آغاز این سوره را در مورد نذر علی (علیه السلام ) و همسر و فرزندانش نقل کرده است .**(احقاق الحق) جلد 3 صفحه 157-170 (با ذکر نام شماره صفحه کتابهای آنان)***
7 - گذشته از موارد بالا جمع کثیر دیگری از بزرگان اهل سنت نزول آیات آغاز این سوره را (ان الابرار . . .) درباره علی (علیه السلام ) و فاطمه زهرا و حسن و حسین (علیهماالسلام ) نقل کرده اند که شهادتی است بر مدنی بودن آن (زیرا می دانیم تولد امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام ) در مدینه بوده است ) مانند واحدی در ((اسباب النزول )) بغوی در ((معالم التنزیل )) سبط بن جوزی در ((تذکره )) گنجی شافعی در ((کفایة الطالب )) و جمعی دیگر .**(کشاف) جلد 4 صفحه 670***
این مساءله به قدری معروف و مشهور است که ((محمد بن ادریس شافعی )) یکی از ائمه چهار گانه اهل سنت ، در شعر معروفش می گوید :
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 330@@@
الی م الی م و حتی متی ؟
اعاتب فی حب هذا الفتی !
و هل زوجت فاطم غیره ؟
و فی غیره هل اتی هل اتی ؟ !
تا کی تا کی و تا چه زمانی ؟
مرا در محبت این جوانمرد سرزنش می کنید !
مگر فاطمه به غیر او تزویج شد ؟
و مگر هل اتی درباره غیر او نازل شده است ؟ ! **(همان مدرک) ص 158***
مدارک فراوان دیگری در این زمینه وجود دارد که به قسمتی از آنها به هنگام بیان شاءن نزول آیات ان الابرار یشربون . . . اشاره خواهیم کرد .
اما با این همه بعضی از متعصبان اصرار دارند که آن را مکی بدانند ، و تمام روایات مربوط به نزول آن در مدینه ، و همچنین نزول این سوره درباره علی (علیه السلام ) و فاطمه زهرا و حسنین انکار کنند !
راستی عجیب است ، هر جا آیه و روایتی منتهی به فضائل علی و اهل بیت (علیهم السلام ) می شود گروهی داد و فریاد بلند می کنند و حساسیت فوق العاده ای نشان می دهند گوئی اسلام به خطر افتاده !
با اینکه ادعا می کنند علی (علیه السلام ) را از خلفای راشدین ، و از پیشوایان بزرگ اسلام می دانند و نسبت به اهل بیت (علیهم السلام ) اظهار علاقه می کنند ، به اعتقاد ما این عصبیت نتیجه حاکمیت روح اموی بر افکار این گروه است و زائیده تبلیغات آن دوران شوم ، خدا همه ما را از اینگونه اشتباهات حفظ کند .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 331@@@