این سوره چنانکه از نامش پیدا است سرگذشت نوح پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را بیان می کند ، در سوره های متعددی از قرآن مجید به سر گذشت این پیامبر بزرگ اشاره شده ، از جمله سوره های ((شعرا)) ، ((مؤمنون )) ، ((اعراف )) ، ((انبیاء)) و از همه مشروحتر در سوره ((هود)) آمده که در حدود 25 آیه درباره این پیامبر اولوالعزم سخن می گوید (از آیه 25 تا 49) .
ولی آنچه در سوره نوح آمده قسمت خاصی از زندگی او است که در جائی دیگر به این سبک نیامده است ، و این قسمت مربوط به دعوت مستمر و پی گیر او به سوی توحید ، و کیفیت ، و عناصر این دعوت . و ریزه کاری هائی است که در این مساءله مهم به کار رفته است ، آن هم در برابر قوم لجوج و خود خواه و متکبری که مطلقا حاضر نبودند در برابر حق سر فرود آورند .
با توجه به اینکه این سوره در مکه نازل شده ، و پیامبر و مسلمانان اندک آن زمان در شرائطی مشابه شرائط زمان نوح و یارانش قرار داشتند ، مسائل زیادی را به آنها می آموزد ، و یکی از اهداف ذکر این ماجرا همین بوده است از جمله اینکه :
1 - به آنها یاد می دهد که چگونه از طریق استدلال منطقی تواءم با محبت و دلسوزی کامل دشمنان را تبلیغ کنند ، و از هر وسیله مفید و مؤثری در این راه بهره گیرند .
2 - به آنها می آموزد که هرگز در طریق دعوت به سوی خدا خسته نشوند هر چند سالها طول بکشد ، و دشمن کارشکنی کند .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 54@@@
3 - به آنها می آموزد که در یک دست وسائل تشویق ، و در دست دیگر عوامل انذار را داشته باشند ، و از هر دو در طریق دعوت بهره گیرند .
4 - آیات آخر این سوره هشداری است برای مشرکان لجوج که اگر در برابر حق تسلیم نشوند و به فرمان خدا گردن ننهند عاقبت دردناکی در پیش دارند .
5 - علاوه بر اینها این سوره سبب تسلی خاطر برای پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و مؤمنان نخستین و افراد مشابه آنها است که در برنامه های خود به لطف خدا دلگرم و در برابر مشکلات و سختیها صابر و شکیبا باشند .
به تعبیر دیگر این سوره ترسیمی است از بیان مبارزه دائمی طرفداران حق و باطل و برنامه هائی که طرفداران حق در مسیر خود باید به کاربندند .