در قرآن مجید جمعی از پیامبران بزرگ و مانند آنان به عنوان ((صدق)) توصیف شده اند از جمله ابراهیم: انه کان صدیقا نبیا (سوره مریم آیه 41) درباره ((ادریس)) پیامبر بزرگ خدا نیز همین تعبیر آمده است (مریم - 56) در مورد مریم مادر حضرت مسیح نیز می خوانیم: و امه صدیقة (مائده 75).
و در بعضی از آیات قرآن صدیقین همردیف پیامبران ذکر شده اند،
@@تفسیر نمونه جلد 23 صفحه 355@@@
چنانکه در آیه 69 نساء می خوانیم: و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا: ((کسی که خدا و پیامبر را اطاعت کند (در قیامت) همنشینی کسانی خواهد بود که خدا نعمتش را بر آنها تمام کرده، از پیامبران و صدیقین و شهداء و صالحین، و آنها رفیقهای خوبی هستند)).
و چنانکه گفتیم این واژه صیغه مبالغه از ماده ((صدق)) است و به کسی گفته می شود که صدق و راستی سراسر وجودش را احاطه کرده، و صداقت در فکر و گفتار و کردار و تمام زندگی او منعکس است، و این اهمیت مقام صدق را نشان می دهد.
و اما ((شهداء)) چنانکه گفتیم گاه به معنی گواهان بر اعمال، و گاه به معنی شهیدان راه خدا است، و در آیه مورد بحث جمع میان هر دو نیز ممکن است.
البته ((شهید)) در فرهنگ اسلامی منحصر به کسانی نیست که در میدان جهاد کشته می شوند، هر چند آنها از روشنترین مصداق آنند، بلکه تمام کسانی که عقیده حق دارند و در مسیر حق گام بر می دارند و در همین راه از دنیا میروند، طبق روایات اسلامی، در زمره شهدا هستند.
در حدیثی از امام باقر (علیه السلام) می خوانیم که فرمود: العارف منکم هذا الامر، المنتظر له، المحتسب فیه الخیر کمن جاهد و الله مع قائم آل محمد (صلی اللّه علیه و آله) بسیفه، ثم قال: بل و الله کمن جاهد مع رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) بسیفه، ثم قال الثالثة: بل و الله کمن استشهد مع رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) فی فسطاطه! و فیکم آیة من کتاب الله، قلت: و ای آیة جعلت فداک؟ قال: قول الله عز و جل: و الذین آمنوا بالله و رسله اولئک هم الصدیقون و الشهداء عند ربهم... ثم قال: صرتم و الله صادقین شهداء عند ربکم: ((آنکس از شما که به مساءله ولایت آشنا باشد و در انتظار ظهور مهدی (علیه السلام) به سربرد و خود را آماده (حکومت عدل جهانی
@@تفسیر نمونه جلد 23 صفحه 356@@@
او) سازد مانند کسی است که با مهدی آل محمد (صلی اللّه علیه و آله) با سلاحش جهاد کرده باشد، سپس فرمود: بلکه به خدا سوگند مانند کسی است که همراه رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) با سلاحش جهاد کرده باشد، سپس برای مرتبه سوم افزود: بلکه به خدا سوگند همانند کسی است که با رسول الله (صلی اللّه علیه و آله) و در خیمه او شهید شده باشد! سپس افزود: درباره شما آیه ای از قرآن نازل شده است، راوی می گوید: کدام آیه فدایت شوم؟ فرمود: ((این سخن خداوند که می فرماید: آنها که ایمان به خدا و فرستادگانش آورده اند صدیقین و شهداء نزد پروردگارشان هستند... سپس افزود: به این ترتیب شما به خدا سوگند هم صدیقین و هم شهداء نزد پروردگارتان هستید)).**تفسیر (مجمع البیان) جلد 9 صفحه 238.***
این سخن را با حدیثی از امیر مؤمنان علی (علیه السلام) پایان می دهیم: در آن هنگام که گروهی از یارانش برای فرارسیدن وقت جهاد و شهادت در راه خدا بیتابی می کردند، این جمله را فرمود: و لاتستعجلوا بما لم یعجله الله لکم، فانه من مات منکم علی فراشه و هو علی معرفة حق ربه و حق رسوله و اهل بیته مات شهیدا!: ((به آن چیزی که خداوند در آن عجله روانداشته تعجیل مکنید، چرا که هر کس از شما در بستر بمیرد ولی معرفت حق پروردگار و حق پیامبر (صلی اللّه علیه و آله) و اهلبیتش را داشته باشد، شهید مرده است.**(نهج البلاغه) خطبه 190.***