از مهمترین سؤالاتی که هر کس از خود می کند این است که ((ما برای چه آفریده شده ایم ))؟ و ((هدف آفرینش انسانها و آمدن به این جهان چیست ))؟
آیات فوق به این سؤال مهم و همگانی با تعبیرات فشرده و پرمحتوائی پاسخ می گوید ، و بحثی را که در آخرین آیه از آیات گذشته پیرامون تذکر و یادآوری به مؤمنان بیان شد تکمیل می کند ، چرا که این از مهمترین اصولی است که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) باید آن را تعقیب کند ، ضمنا معنی فرار به سوی خدا را که در چند آیه قبل آمده بود روشن می سازد .
می فرماید : ((من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند)) (و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون )
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 385@@@
من نیازی به آنها ندارم ((و هرگز از آنها نمی خواهم که به من روزی دهند ، و هیچگاه نمی خواهم مرا اطعام کنند))! (ما ارید منهم من رزق و ما ارید ان یطعمون ) .
((خداوند است که به تمام بندگانش روزی می دهد ، و صاحب قوت و قدرت است )) (ان الله هو الرزاق ذوالقوة المتین ) .
این چند آیه که در نهایت اختصار و فشردگی است پرده از روی حقیقتی که همه خواهان آگاهی از آنند برمی دارد ، و ما را در برابر هدفی بزرگ قرار می دهد .
توضیح اینکه : بدون شک هر فرد عاقل و حکیمی که کاری انجام می دهد هدفی برای آن در نظر دارد ، و از آنجا که خداوند از همه عالمتر و حکیمتر است بلکه با هیچ کس قابل مقایسه نیست این سؤال پیش می آید که او چرا انسان را آفرید؟ آیا کمبودی داشت که با آفرینش انسان برطرف می شد؟!
آیا نیازی داشته که ما را برای پاسخگوئی به آن آفریده است ؟!
در حالی که می دانیم وجود او از هر جهت کامل و بی نهایت در بی نهایت است و غنی بالذات .
پس طبق مقدمه اول باید قبول کنیم که او هدفی داشته ، و طبق مقدمه دوم باید بپذیریم که هدف او از آفرینش انسان چیزی نیست که بازگشت به ذات پاکش کند .
نتیجتا باید این هدف را در بیرون ذات او جستجو کرد ، هدفی که به خود مخلوقات بازمی گردد ، و مایه کمال خود آنها است ، این از یکسو .
از سوی دیگر در آیات قرآن تعبیرهای مختلفی درباره هدف آفرینش انسان شده است .
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 386@@@
در یک جا می خوانیم : الذی خلق الموت و الحیوة لیبلوکم ایکم احسن عملا : ((او کسی است که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را آزمایش کند کدامین نفر بهتر عمل می کنید))؟ (ملک - 2) در اینجا مساءله آزمایش و امتحان انسانها از نظر حسن عمل به عنوان یک هدف معرفی شده است .
و در آیه دیگر آمده است : الله الذی خلق سبع سماوات و من الارض مثلهن یتنزل الامر بینهن لتعلموا ان الله علی کل شی ء قدیر و ان الله قد احاط بکل شی ء علما : ((خداوند کسی است که هفت آسمان را آفریده و از زمین نیز مانند آن خلق کرده است ، فرمان او در میان آنها نازل می شود تا بدانید خداوند بر هر چیز توانا است ، و علم او به همه موجودات احاطه دارد)) (طلاق - 12) .
و در اینجا ((علم و آگاهی از قدرت و علم خداوند)) به عنوان هدفی برای آفرینش آسمانها و زمین (و آنچه در آنها است ) ذکر شده است .
در آیه دیگر می خوانیم : و لو شاء ربک لجعل الناس امة واحدة و لا یزالون مختلفین - الا من رحم ربک و لذلک خلقهم : ((اگر پروردگارت می خواست همه مردم را ((امت واحده )) (و بدون هیچگونه اختلاف ) قرار می داد ، ولی آنها همواره مختلفند - مگر آنچه پروردگارت رحم کند ، و برای همین (رحمت ) آنها را آفریده )) (هود - 118 و 119) بر طبق این آیه رحمت الهی هدف اصلی آفرینش انسان است .
اما آیات مورد بحث تنها روی مساءله عبودیت و بندگی تکیه می کند ، و با صراحت تمام آن را به عنوان هدف نهائی آفرینش جن و انسان معرفی می نماید .
اندکی تاءمل در مفهوم این آیات ، و آنچه مشابه آن است ، نشان می دهد که هیچ تضاد و اختلافی در میان آنها نیست ، در واقع بعضی هدف مقدماتی،
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 387@@@
بعضی متوسط و بعضی هدف نهائی اند و بعضی نتیجه آن .
هدف اصلی همان ((عبودیت )) است که در آیات مورد بحث به آن اشاره شده ، و مساءله ((علم و دانش )) و ((امتحان و آزمایش )) اهدافی هستند که در مسیر عبودیت قرار می گیرند ، و ((رحمت واسعه خداوند)) نتیجه این عبودیت است .
باین ترتیب روشن می شود که ما همه برای عبادت پروردگار آفریده شده ایم ، اما مهم این است که بدانیم حقیقت ((عبادت )) چیست ؟
آیا تنها انجام مراسمی مانند رکوع و سجود و قیام و قعود و نماز و روزه منظور است ؟ یا حقیقتی است ماورای اینها؟ هر چند عبادات رسمی نیز همگی واجد اهمیتند .
برای یافتن پاسخ این سؤال باید روی واژه ((عبد)) و ((عبودیت )) تکیه کرد و به تحلیل آنها پرداخت .
((عبد)) از نظر لغت عرب به انسانی می گویند که سر تا پا تعلق به مولا و صاحب خود دارد ، اراده اش تابع اراده او ، و خواستش تابع خواست او است . در برابر او مالک چیزی نیست ، و در اطاعت او هرگز سستی به خود راه نمی دهد .
و به تعبیر دیگر ((عبودیت )) - آنگونه که در متون لغت آمده - اظهار آخرین درجه خضوع در برابر معبود است ، و به همین دلیل تنها کسی می تواند معبود باشد که نهایت انعام و اکرام را کرده است و او کسی جز خدا نیست .
بنابراین عبودیت نهایت اوج تکامل یک انسان و قرب او به خدا است .
عبودیت نهایت تسلیم در برابر ذات پاک او است .
عبودیت اطاعت بی قید و شرط و فرمانبرداری در تمام زمینه هاست .
و بالاخره عبودیت کامل آن است که انسان جز به معبود واقعی یعنی کمال مطلق نیندیشد ، جز در راه او گام برندارد ، و هر چه غیر او است فراموش کند ، حتی خویشتن را!
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 388@@@
و این است هدف نهائی آفرینش بشر که خدا برای وصول به آن میدان آزمایشی فراهم ساخته و علم و آگاهی به انسان داده ، و نتیجه نهائیش نیز غرق شدن در اقیانوس رحمت او است .