گفتیم ((حمیت )) در اصل از ماده ((حمی )) به معنی حرارت است ، و سپس در معنی غضب ، و بعدا به معنی نخوت و تعصب آمیخته با غضب به کار رفته است .
این واژه گاه در همین معنی مذموم (تواءم با قید جاهلیت ، یا بدون آن ) و گاه در معنی ممدوح و پسندیده به کار می رود ، و اشاره به غیرت منطقی و تعصب
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 100@@@
در امور مثبت و سازنده است .
امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) به هنگام انتقاد از بعضی از یاران سست عنصر و سرکش می فرماید : منیت بمن لا یطیع اذا امرت و لا یجیب اذا دعوت . . .اما دین یجمعکم و لا حمیة تحمشکم : ((گرفتار مردمی شده ام که اگر فرمان دهم اطاعت نمی کنند ، و اگر دعوتشان کنم اجابت نمی کنند . . .آیا دین ندارید که شما را جمع کند؟ یا غیرتی که شما را بخشم آورد؟ (و به انجام وظائف وادارد) .**(نهج البلاغه) خطبه 39***
ولی غالبا در همان معنی مذموم به کار رفته است ، چنانکه امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) در خطبه ((قاصعه )) بارها روی این معنی تکیه کرده است ، و در مذمت ابلیس که پیشوای مستکبران بود ، می فرماید : صدقه به ابناء الحمیة و اخوان العصبیة و فرسان الکبر و الجاهلیة : ((او را فرزندان نخوت و حمیت ، و برادران عصبیت ، و سواران بر مرکب کبر و جهالت تصدیق کردند)) .**(نهج البلاغه) خطبه 192 (خطبه قاصعه)***
و در جای دیگر همین خطبه ، به هنگامی که مردم را از تعصبات جاهلیت بر حذر می دارد ، می فرماید : فاطفئوا ما کمن فی قلوبکم من نیران العصبیة و احقاد الجاهلیة ، فانما تلک الحمیة تکون فی المسلم من خطرات الشیطان و نخواته و نزغاته و نفثاته ! : ((شراره های تعصب و کینه های جاهلی را که در قلب دارید خاموش سازید ، که این نخوت و حمیت و تعصب ناروا در مسلمانان از القائات و نخوت و وسوسه شیطان است )) .**همان***
به هر حال ، شک نیست که وجود چنین حالتی در فرد یا جامعه باعث عقب ماندگی و سقوط آن جامعه است ، پرده های سنگینی بر عقل و فکر انسان می افکند . و او را از درک صحیح و تشخیص سالم باز می دارد ، و گاه تمام مصالح او را به باد
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 101@@@
فنا می دهد .
اصولا انتقال سنتهای غلط از قومی به قوم دیگر در سایه شوم همین حمیت جاهلیت صورت می گیرد ، و پافشاری اقوام منحرف در برابر انبیاء و رهبران الهی نیز غالبا از همین رهگذر است .
در حدیثی از امام علی بن الحسین (علیه السلام ) می خوانیم که وقتی از حضرت درباره ((عصبیت )) سؤال کردند ، فرمود : العصبیة التی یاءثم علیها صاحبها ان یری الرجل شرار قومه خیرا عن خیار قوم آخرین و لیس من العصبیة ان یحب الرجل قومه و لکن من العصبیة ان یعین قومه علی الظلم : ((تعصبی که موجب گناه است این است که انسان بدان قوم خود را از نیکان قوم دیگر برتر بشمرد ولی دوست داشتن قوم خود تعصب نیست ، تعصب آن است که آنها را در ظلم و ستم یاری کند)) .**تفسیر (نورالثقلین) جلد 5 صفحه 73 (حدیث 70)***
بهترین راه مبارزه با این خوی زشت ، و طریق نجات از این مهلکه بزرگ ، تلاش و کوشش برای بالا بردن سطح فرهنگ و فکر و ایمان هر قوم و جمعیت است .
در حقیقت داروی این درد را قرآن مجید در همین آیه مورد بحث بیان کرده ، آنجا که در نقطه مقابل آن ، از مؤمنانی بحث می کند که دارای سکینه و روح تقوی هستند ، بنابراین آنجا که ایمان و سکینه و تقوی است ، حمیت جاهلیت نیست ، و آنجا که حمیت جاهلیت است ایمان و سکینه و تقوی نیست ! .
@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 102@@@