تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه ، جلد22
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

محتوای سوره ((فتح ))

این سوره چنانکه از نامش پیدا است پیام آور فتح و پیروزی است ، پیروزی بر دشمنان اسلام ، پیروزی چشمگیر و قاطع (خواه پیروزی مربوط به فتح مکه باشد یا صلح حدیبیه یا فتح خیبر یا پیروزی به طور مطلق ) .

و برای درک محتوای این سوره قبل از هر چیز لازم است بدانیم این سوره پس از ماجرای ((حدیبیه )) در سال ششم هجرت نازل شده است .

توضیح اینکه : پیغمبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله ) در سال ششم هجرت تصمیم گرفت که به اتفاق مهاجرین و انصار و سایر مسلمانان به عنوان مراسم عمره به سوی مکه حرکت کند و قبلا به مسلمانان اطلاع داده بود که من در خواب دیدم همراه یارانم وارد مسجد الحرام شده ایم و مشغول مناسک عمره هستیم .

مسلمانان در ((ذی الحلیفه )) نزدیک مدینه احرام بستند و با تعداد زیادی شتر برای قربانی حرکت کردند .

وضع حرکت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) به خوبی نشان میداد که هدفی جز انجام این عبادت بزرگ ندارد .

تا اینکه پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) وارد سرزمین ((حدیبیه )) شد (حدیبیه قریه ای در نزدیکی مکه بود که حدود 20 کیلومتر تا مکه فاصله داشت ) .

ولی در اینجا قریش با خبر شدند و راه را بر پیغمبر (صلی اللّه علیه و آله ) بستند ، و از ورود او به مکه مانع شدند و در واقع تمام سنتهائی را که در زمینه امنیت زائران خانه خدا در ماه حرام داشتند زیر پاگذاردند ، چرا که آنها معتقد بودند در ماههای حرام (از جمله ماه ذی القعده که پیامبر در آن ماه قصد عمره داشت )

@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 6@@@

و مخصوصا در حال احرام نباید مانع هیچکس شوند ، حتی اگر کسی قاتل پدر خویش را در این ایام و در این مراسم می دیدند ابدا متعرض او نمی شدند .

در اینجا ماجرای مفصلی پیش آمد که به عقد قرارداد صلحی میان پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) و مشرکان مکه به نام ((صلح حدیبیه )) منتهی شد که بعدا از آن سخن خواهیم گفت ، ولی به هر صورت آن سال مانع ورود پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) به مکه شدند ناچار پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) به یارانش دستور داد که شترهای خود را در همانجا قربانی کنند ، سرهای خود را بتراشند و از احرام بیرون آیند ، و به سوی مدینه باز گردند .

در اینجا طوفانی از غم و اندوه مسلمانان را فرا گرفت ، و انبوهی از ناراحتیها و گاه شک و تردید بر افراد ضعیف الایمان غالب شد .

موقعی که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) از حدیبیه به سوی مدینه می آمد مرکبش سنگین شد و از حرکت باز ایستاد ، و در همین حال چهره مبارکش غرق سرور و شادمانی بیسابقهای گشت و فرمود : هم اکنون آیات سوره فتح بر من نازل شد .**(تلخیص) از (تفسیر قمی) و (مجمع البیان) و (فی ظلال)***

و از اینجا جو خاص حاکم بر این سوره کاملا نمایان می شود .

در یک بررسی اجمالی می توان گفت که این سوره از هفت بخش تشکیل یافته است .

1 - سوره با مساءله بشارت فتح آغاز می شود ، و آیات انجام آن نیز به همین مساءله مربوط است ، و تاءکید بر تحقق خواب پیامبر (صلی اللّه علیه و آله ) دائر به وارد شدن به مکه و انجام مناسک عمره است .

2 - بخش دیگری از سوره حوادث مربوط به صلح حدیبیه و نزول سکینه و آرامش بر دلهای مؤمنان و مساءله بیعت رضوان را بازگو می کند .

3 - در بخش دیگری از مقام پیامبر و هدف والای او سخن می گوید .

@@تفسیر نمونه جلد 22 صفحه 7@@@

4 - در قسمت دیگری از کارشکنیهای منافقان و نمونه هائی از عذرهای واهیشان در مورد عدم شرکت در میدان جهاد پرده بر می دارد .

5 - در بخش دیگر قسمتی از تقاضاهای نابجای منافقان را منعکس ‍ می سازد .

6 - سپس کسانی را که از شرکت در میدان جهاد معذورند معرفی می کند .

7 - و بالاخره در بخشی نیز از ویژگیهای پیروان خط مکتبی پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله ) و صفات مخصوص آنها سخن می گوید .

رویهمرفته آیات این سوره فوق العاده حساس و سرنوشت ساز و مخصوصا برای مسلمانان امروز در برابر حوادث گوناگونی که جوامع اسلامی با آن درگیر هستند الهام آفرین است .