در حدیث گویا و بیدار کننده ای از امام صادق (علیهالسلام ) میخوانیم : ان رسول الله نزل بارض قرعاء، فقال لاصحابه : ائتوا بحطب، فقالوا: یا رسول الله نحن بارض قرعاء! قال فلیات کل انسان بما قدر علیه، فجاءوا به حتی رموا بین یدیه، بعضه علی بعض، فقال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم ) هکذا تجمع الذنوب ثم قال ایاکم و المحقرات من الذنوب، فان لکل شی ء طالبا الاوان طالبها یکتب ما قدموا و آثارهم و کل شی ء احصیناه فی امام مبین : ((رسول خدا وارد زمین بی آب و علفی شد، به یارانش فرمود: هیزم بیاورید، عرض کردند: ای رسول خدا! اینجا سرزمین خشکی است که هیچ هیزم در آن نیست، فرمود: بروید، هر کدام هر مقدار میتوانید جمع کنید، هر یک از آنها مختصر هیزم یا چوب خشکیدهای با خود آورد، و همه را پیش روی پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) روی هم ریختند (شعله ای در آن افکند و آتشی عظیم از آن زبانه کشید) سپس پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود: اینگونه گناهان (کوچک ) روی هم متراکم می شوند (و شما برای
@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 335@@@
تک تک آنها اهمیتی قائل نیستید!) سپس فرمود: بترسید از گناهان کوچک که هر چیزی طالبی دارد، و طالب آنها آنچه را از پیش فرستادند، و آنچه را از آثار باقی گذاشته اند می نویسد و همه چیز را در کتاب مبین ثبت کرده .**(تفسیر نورالثقلین) جلد 4 صفحه 378***
این حدیث تکان دهنده ترسیمی است گویا از تراکم گناهان کم اهمیت و آتش عظیمی که از مجموع آنها زبانه می کشد.
در حدیث دیگری آمده است که قبیله ((بنو سلمه )) در نقطه دور دستی از شهر مدینه قرار داشتند، تصمیم گرفتند به نزدیکی مسجد پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل مکان کنند، آیه فوق نازل شد انا نحن نحی الموتی ... و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) به آنها فرمود: ان آثارکم تکتب آثار شما (گامهای شما به سوی مسجد) در نامه اعمالتان نوشته خواهد شد (و پاداش خواهید گرفت ) هنگامی که بنو سلمه این سخن را شنیدند صرفنظر کردند و در جای خود ماندند.**(تفسیر قرطبی) این حدیث را از (ابو سعید خدری) از (صحیح ترمذی) نقل کرده و شبیه آن در (صحیح مسلم) از (جابر بن عبدالله انصاری) نیز آمده است مفسران دیگر مانند آلوسی و فخر رازی و (طبرسی) و (علامه طباطبایی) نیز آن را با تفاوت مختصری ذکر کرده اند***
روشن است که آیه مفهوم وسیع و گسترده ای دارد که هر یک از این امور مصداقی از آن است . آنچه ممکن است در بدو نظر ناهماهنگ با تفسیر فوق تصور شود روایاتی است از طرق اهل بیت (علیهمالسلام ) که امام مبین در آن به امیر مؤمنان علی (علیهالسلام ) تفسیر شده است .
از جمله در حدیثی از امام باقر (علیهالسلام ) از پدرش از جدش (علیهمالسلام ) نقل شده است که فرمود: هنگامی که این آیه و کل شی ء احصیناه فی امام مبین نازل شد
@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 336@@@
ابو بکر و عمر برخاستند و عرض کردند: ای پیامبر! آیا منظور از آن تورات است ؟ فرمود: نه، عرض کردند انجیل است ؟ فرمود: نه، عرض کردند: منظور قرآن است ؟ فرمود: نه، در اینحال امیر مؤمنان علی (علیهالسلام ) به سوی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) آمد هنگامی که چشم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) بر او افتاد فرمود: هو هذا! انه الامام الذی احصی الله تبارک و تعالی فیه علم کل شی ء: ((امام مبین این مرد است ! او است امامی که خداوند متعال علم همه چیز را در او احصا فرموده ))!.**(معانی الخبار صدوق) باب معنی الامام المبین صفحه 95***
در تفسیر علی بن ابراهیم از ابن عباس از خود امیر مؤمنان نیز نقل شده است که فرمود: انا و الله الامام المبین، ابین الحق من الباطل ورثته من رسول الله ((به خدا سوگند منم امام مبین که حق را از باطل آشکار می سازم، این علم را از رسول خدا به ارث برده و آموخته ام )).**نورالثقلین جلد 4 صفحه 379***
گرچه بعضی از مفسران همچون آلوسی از نقل این گونه روایات از طریق شیعه وحشت کرده، و آن را به نادانی و بیخبری از تفسیر آیه نسبت داده اند، ولی با کمی دقت روشن می شود که این گونه روایات منافاتی با تفسیر امام مبین به لوح محفوظ ندارد، زیرا قلب پاک پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) در درجه اول و قلب وسیع جانشین او در درجه بعد آئینه هائی است که لوح محفوظ را منعکس می کند، و قسمت عظیمی از آنچه در لوح محفوظ است از سوی خدا به آن الهام می گردد، به این ترتیب نمونه ای از لوح محفوظ میباشد، و بنا بر این اطلاق امام مبین بر آن مطلب عجیبی نیست، چرا که فرعی است که از آن اصل گرفته شده، و شاخه های است که به آن ریشه باز می گردد.
از این گذشته وجود انسان کامل - چنانکه می دانیم - عالم صغیری است که عالم کبیر را در خود خلاصه کرده است، و طبق شعر معروف منسوب
@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 337@@@
به علی (علیهالسلام ).
اتزعم انک جرم صغیر؟ - و فیک انطوی العالم الاکبر!
آیا گمان میکنی که تو موجود کوچکی هستی در حالی که عالم بزرگ در تو خلاصه شده است ؟ و نیز میدانیم که عالم هستی از یک نظر صفحه علم خدا و لوح محفوظ است .
عجب اینکه ((آلوسی )) با اینکه روایات فوق را شدیدا انکار میکند تفسیر اخیر را چندان بعید نشمرده است، و به هر حال در اینکه منظور از امام مبین ((لوح محفوظ)) است شکی نیست، روایات فوق نیز قابل تطبیق بر آن می باشد (دقت کنید).
@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 338@@@