تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد18
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

ملائکه در قرآن مجید

در قرآن مجید از ملائکه فراوان یاد شده است .

آیات زیادی از قرآن در باره صفات، ویژگیها، ماموریتها و وظائف فرشتگان سخن می گوید، حتی قرآن، ایمان به ملائکه را در ردیف ایمان به خدا و انبیاء و کتب آسمانی قرار داده است، و این دلیل بر اهمیت بنیادی این مساله است : آمن الرسول بما انزل الیه من ربه و المومنون کل آمن بالله و ملائکته و کتبه و رسله : ((پیامبر اسلام به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده، و مومنان نیز به خدا و فرشتگان او و کتابها و رسولانش همگی ایمان دارند)) (بقره - 285).

بدون شک وجود فرشتگان از امور غیبیهای است که برای اثبات آن با این صفات و ویژگیها راهی جز ادله نقلیه نیست، و به حکم ایمان به غیب آنها را باید پذیرفت .

قرآن مجید رویهمرفته ویژگیهای آنها را چنین می شمرد:

1 - فرشتگان موجوداتی عاقل و با شعورند و بندگان گرامی خدا هستند

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 174@@@

(بل عباد مکرمون ) (انبیاء 26).

2 - آنها سر بر فرمان خدا دارند و هرگز معصیت او نمیکنند (لا یسبقونه بالقول و هم بامره یعملون ) (انبیاء 27).

3 - آنها وظائف مهم و بسیار متنوعی از سوی خداوند بر عهده دارند: گروهی حاملان عرشند (حاقه - 17).

و گروهی مدبرات امرند (نازعات - 5).

گروهی فرشتگان قبض ارواحند (اعراف - 37).

و گروهی مراقبان اعمال بشرند (سوره انفطار - 10 تا 13).

گروهی حافظان انسان از خطرات و حوادثند (انعام - 61).

و گروهی مامور عذاب و مجازات اقوام سرکشند (هود - 77).

گروهی امدادگران الهی نسبت به مومنان در جنگها هستند (احزاب - 9).

و بالاخره گروهی مبلغان وحی و آورندگان کتب آسمانی برای انبیاء میباشند (نحل - 2) که اگر بخواهیم یک یک از وظائف و ماموریتهای آنها را بر شمریم بحث به درازا میکشد.

4 - آنها پیوسته مشغول تسبیح و تقدیس خداوند هستند، چنانکه در آیه 5 سوره شوری میخوانیم : و الملائکه یسبحون بحمد ربهم و یستغفرون لمن فی الارض : فرشتگان تسبیح و حمد پروردگار خود را بجا می آورند و برای کسانی که در زمین هستند استغفار میکنند.

5 - با این حال انسان به حسب استعداد تکامل از آنها برتر و والاتر است تا آنجا که همه فرشتگان بدون استثناء بخاطر آفرینش آدم به سجده افتادند و آدم معلم آنها گشت (آیات 30 - 34 سوره بقره ).

6 - آنها گاه به صورت انسان در می آیند، و بر انبیاء و حتی غیر انبیاء ظاهر میشوند، چنانکه در سوره مریم میخوانیم : فرشته بزرگ الهی به صورت

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 175@@@

انسان موزون بر مریم ظاهر شد: فارسلنا الیها روحنا فتمثل لها بشرا سویا: (مریم - 17).

در جای دیگر به صورت انسانهائی بر ابراهیم و بر لوط ظاهر شدند (هود - 69 و 77).

حتی از ذیل این آیات استفاده میشود که قوم لوط نیز آنها را در همان اشکال موزون انسانی دیدند (هود - 78).

آیا ظهور در چهره انسان، یک واقعیت عینی است ؟ یا به صورت تمثل و تصرف در قوه ادراک ؟ ظاهر آیات قرآن معنی اول است، هر چند بعضی از مفسران بزرگ معنی دوم را برگزیده اند.

7 - از روایات اسلامی استفاده میشود که تعداد آنها بقدری زیاد است که بهیچوجه قابل مقایسه با انسان نیست، چنانکه در روایتی از امام صادق (علیهالسلام ) میخوانیم : هنگامی که از آن حضرت پرسیدند آیا عدد فرشتگان بیشترند یا انسانها؟ فرمود: سوگند به خدائی که جانم به دست او است فرشتگان خدا در آسمانها بیشترند از عدد ذرات خاکهای زمین، و در آسمان جای پائی نیست مگر اینکه در آنجا فرشتهای تسبیح و تقدیس خدا میکند.**(بحارالانوار) جلد 59 صفحه 176 (حدیث7) روایات فراوانی دیگری در این زمینه نیز نقل شده است***

8 - آنها نه غذا میخورند و نه آب مینوشند، و نه ازدواج دارند، چنانکه در حدیثی از امام صادق (علیهالسلام ) میخوانیم : ان الملائکة لا یاکلون و لا یشربون و لا ینکحون و انما یعیشون بنسیم العرش : فرشتگان غذا نمیخورند و آب نمینوشند و ازدواج نمیکنند بلکه با نسیم عرش الهی زندهاند!.**(بحارالانوار) جلد 59 صفحه 174 (حدیث 4)***

9 - آنها نه خواب دارند نه سستی و غفلت چنانکه علی (علیهالسلام ) در حدیثی چنین .

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 176@@@

می گوید: لیس فیهم فترة، و لا عندهم غفلة، و لا فیهم معصیة ... لا یغشاهم نوم العیون و لا سهوا العقول، و لا فترة الابدان، لم یسکنوا الاصلاب و لم تضمهم الارحام : ((در آنها نه سستی است، و نه غفلت، و نه عصیان ... خواب بر آنها چیره نمیگردد و عقل آنها گرفتار سهو و نسیان نمی شود، بدن آنها به سستی نمی گراید، و در صلب پدران و رحم مادران قرار نمی گیرند.**(بحارالانوار) جلد 59 صفحه 175***

10 - آنها مقامات مختلف و مراتب متفاوت دارند، بعضی همیشه در رکوعند و بعضی همیشه در سجودند.

ما منا الا له مقام معلوم و انا لنحن الصافون و انا لنحن المسبحون :

((هر یک از ما مقام معلومی دارد، ما همواره صف کشیده منتظر فرمان او هستیم و پیوسته تسبیح او میگوئیم )) (صافات 164 - 166).

امام صادق می گوید: و ان لله ملائکة رکعا الی یوم القیامه و ان لله ملائکة سجد الی یوم القیامه : خداوند فرشتگانی دارد که تا روز قیامت در رکوعند، و فرشتگانی دارد که تا قیامت در سجودند!.**(بحارالانوار) جلد 4 صفحه 174***

برای آگاهی بیشتر از اوصاف ملائکه و اصناف آنها به کتاب ((السماء و العالم )) بحار الانوار، ((ابواب الملائکه )) (جلد 59 صفحه 144 تا 326 مراجعه فرمائید، همچنین نهج البلاغه خطبه های اول و 91 - خطبه اشباح - و 109 و 171).

آیا با این اوصاف که برای فرشتگان ذکر شد آنها موجوداتی مجردند یا مادی ؟!

بدون شک با این اوصاف نمیتوانند از این ماده کثیف عنصری باشند، ولی مانعی ندارد که از اجسام لطیفی آفریده شده باشند، اجسامی مافوق این ماده

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 177@@@

معمولی که ما با آن آشنا هستیم .

اثبات ((تجرد مطلق )) برای فرشتگان حتی از زمان و مکان و اجزاء کار آسانی نیست، و تحقیق از این مساله نیز فایده زیادی در بر ندارد، مهم آن است که ما فرشتگان را به اوصافی که قرآن و روایات مسلم اسلامی توصیف کرده بشناسیم و آنها را صنف عظیمی از موجودات والا و برجسته خداوند بدانیم، بی آنکه مقامی جز مقام بندگی و عبودیت برای آنها قائل باشیم، و آنها را شریک خداوند در خلقت یا عبادت بدانیم که این شرک و کفر محض است .

در بحث پیرامون فرشتگان، به همین مقدار قناعت میکنیم، و تفصیل را به کتبی که بالخصوص در این زمینه نگاشته شده موکول مینمائیم .

در بسیاری از عبارات تورات از فرشتگان تعبیر به خدایان میکند که تعبیری است شرک آلود، و از نشانه های تحریف تورات کنونی است، ولی قرآن مجید از این گونه تعبیرات پاک و منزه است، چرا که برای آنها مقامی جز بندگی و عبادت و اجرای فرمانهای الهی قائل نشده است و حتی چنانکه گفتیم از آیات مختلف قرآن بر می آید که مقام انسان کامل از فرشتگان والاتر و بالاتر است .

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 178@@@