تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد18
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

1 - انفاق مایه فزونی است نه کمبود

تعبیری که در آیات فوق در مورد انفاق خواندیم که فرمود هر چیزی را که در راه خدا انفاق کنید خداوند جای آن را پر میکند تعبیری است بسیار پر معنی .

اولا: از این نظر که ((شی ء)) به معنی وسیع کلمه، تمام انواع انفاقها را اعم از مادی و معنوی، کوچک و بزرگ، به هر انسان نیازمند اعم از صغیر و کبیر، همه را شامل میشود، مهم اینست که انسان از سرمایه های موجود خود در راه

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 122@@@

خدا ببخشد به هر کیفیت و به هر کمیت باشد.

ثانیا: انفاق را از مفهوم فنا بیرون می آورد، و رنگ بقا به آن میدهد، چرا که خداوند تضمین کرده با مواهب مادی و معنوی خود که چندین برابر و گاه هزاران برابر - و حداقل ده برابر است - جای آن را پر کند، و به این ترتیب شخص انفاق کننده هنگامی که با این روحیه و این عقیده به میدان می آید دست و دلبازتری خواهد داشت، او هرگز احساس کمبود و فکر فقر به مغز خود راه نمی دهد، بلکه خدا را شکر می گوید که او را موفق به چنین تجارت پرسودی کرده است .

همان تعبیری که قرآن مجید در آیه 10 و 11 سوره صف فرموده است یا ایها الذین آمنوا هل ادلکم علی تجارة تنجیکم من عذاب الیم - تومنون بالله و رسوله و تجاهدون فی سبیل الله باموالکم و انفسکم ذلکم خیر لکم ان کنتم تعلمون : ((ای کسانی که ایمان آورده اید آیا شما را به تجارت پرسودی که از عذاب دردناک رهائیتان میبخشد راهنمائی بنمایم ؟ - ایمان به خدا و پیامبرش بیاورید و در راه خدا با اموال و جانهایتان جهاد کنید این برای شما بهتر است اگر می دانستید)).

در روایتی از پیغمبر گرامی اسلام میخوانیم که فرمود:

ینادی مناد کل لیلة لدوا للموت ! و ینادی مناد ابنوا للخراب !

و ینادی مناد اللهم هب للمنفق خلفا.

و ینادی مناد اللهم هب للممسک تلفا!

و ینادی مناد لیت الناس لم یخلقوا.

و ینادی مناد لیتهم اذ خلقوا فکروا فیما له خلقوا!:

در هر شب منادی آسمانی ندا میدهد بزائید برای مردن ! و منادی دیگری ندا میدهد بنا کنید برای ویرانی !

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 123@@@

و منادی ندا میدهد خداوندا! برای آنها که انفاق میکنند عوضی قرار ده .

و منادی دیگری ندا میکند خداوندا! برای آنها که امساک میکنند تلفی قرار ده !

و منادی دیگری می گوید: ای کاش مردم آفریده نمیشدند! و منادی دیگری صدا میزند ای کاش اکنون که آفریده شدند، اندیشه میکردند که برای چه آفریده شده اند؟.**(مجمع البیان) ذیل آیات مورد بحث***

(منظور از این منادیها که ندا میدهند فرشتگانند که به فرمان خدا تدبیر امور این عالم میکنند).

در حدیث دیگری از آن حضرت میخوانیم :

من ایقن بالخلف سخت نفسه بالنفقه !:

((کسی که یقین به عوض و جانشین داشته باشد در انفاق کردن سخاوتمند خواهد بود)).**(نورالثقلین) جلد 4 صفحه 340***

همین معنی از امام باقر (علیهالسلام ) و امام صادق (علیهالسلام ) نیز نقل شده است .

اما مساله مهم اینست که انفاق از اموال حلال و مشروع باشد که خدا غیر آن را قبول نمیکند و برکت نمی دهد.

لذا در حدیثی از امام صادق (علیهالسلام ) میخوانیم : شخصی خدمتش عرض کرد دو آیه در قرآن است که هر چه من به سراغ آن میروم آن را نمی یابم (و به محتوای آن نمیرسم ).

امام فرمود کدام آیه است .

عرض کرد نخست این سخن خداوند بزرگ است که می گوید: ادعونی استجب لکم : مرا بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم من خدا را میخوانم

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 124@@@

اما دعایم مستجاب نمیشود!

فرمود: آیا فکر میکنی خداوند عز و جل وعده خود را تخلف کرده ؟.

عرض کرد نه .

فرمود پس علت آن چیست ؟

عرض کرد نمیدانم .

فرمود ولی من به تو خبر میدهم : من اطاع الله عز و جل فیما امره من دعائه من جهة الدعاء اجابه : کسی که اطاعت خداوند متعال کند در آنچه امر به دعا کرده و جهت دعا را در آن رعایت کند اجابت خواهد کرد.

عرض کرد: جهت دعا چیست ؟ فرمود نخست حمد خدا میکنی، و نعمت او را یادآور میشوی، سپس شکر میکنی بعد درود بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) میفرستی، سپس گناهانت را به خاطر می آوری اقرار میکنی و از آنها به خدا پناه میبری، و توبه مینمائی، اینست جهت دعا!


سپس فرمود: آیه دیگر کدام است ؟

عرض کرد: این آیه است که میفرماید: و ما انفقتم من شی ء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین اما من در راه خدا انفاق میکنم ولی چیزی که جای آن را پر کند عائد من نمی شود!

امام (علیهالسلام ) فرمود: فکر میکنی خداوند از وعده خود تخلف کرده ؟!

عرض کرد: نه .

فرمود: پس چرا چنین است ؟

عرض کرد نمیدانم .

فرمود: لو ان احدکم اکتسب المال من حله، و انفقه فی حله، لم ینفق درهما الا اخلف علیه : اگر کسی از شما مال حلالی به دست آورد و در راه حلال انفاق کند هیچ درهمی را انفاق نمیکند مگر اینکه خدا عوضش را به او

@@تفسیر نمونه جلد 18 صفحه 125@@@

میدهد.**(تفسیر برهان) جلد 3 صفحه 353***