بعضی از مفسران روایتی نقل کرده اند که بر طبق آن یازده آیه آغاز این سوره در مدینه نازل شده، در مورد مسلمانانی که در مکه بودند و اظهار اسلام می کردند اما حاضر به هجرت به مدینه نبودند، آنها نامهای از برادران خود در مدینه دریافت داشتند که در آن تصریح شده بود: ((خدا اقرار به ایمان را از شما نمی پذیرد مگر اینکه هجرت کنید و به سوی ما بیائید)) آنها تصمیم به هجرت گرفتند و
@@تفسیر نمونه جلد 16 صفحه 203@@@
مکه خارج شدند، جمعی از مشرکان به تعقیب آنان پرداختند و با آنان پیکار کردند بعضی کشته شدند و بعضی نجات یافتند (و احتمالا بعضی نیز تسلیم شده به مکه بازگشتند) .
بعضی دیگر ((آیه دوم)) را در مورد عمار یاسر و جمعی دیگر از مسلمانان نخستین می دانند که ایمان آوردند و سخت تحت شکنجه دشمنان واقع شدند .
بعضی گفته اند آیه هشتم در مورد اسلام آوردن ((سعد بن ابی وقاص)) نازل شده .
ولی بررسی خود این آیات نشان می دهد که هیچ دلیلی بر مساءله ارتباط آیات با هجرت در آنها نیست تنها بیانگر فشارهائی است که بر مؤمنان در آن زمان از ناحیه دشمنان، و حتی گاه از ناحیه پدران و مادران مشرک آنها وارد می شد .
این آیات مسلمانان را تشویق به استقامت و پایمردی در برابر موج فشار دشمن می کند، و اگر سخن از جهاد به میان آورده نیز ظاهرا جهاد در همین زمینه است، نه جهاد مسلحانه دستجمعی و گروهی، که دستور آن در مدینه نازل شد .
و نیز اگر سخن از منافقان می گوید ممکن است اشاره به گروه سست ایمانی باشد که احیانا در مکه در لابلای مسلمانان وجود داشتند، گاه با مسلمانان همراه بودند و گاه با مشرکان، و کفه هر کدام سنگینتر می شد به سوی او می چرخیدند!
به هر حال پیوستگی و انسجام آیات این سوره ایجاب می کند که همه آنها را ((مکی)) بدانیم و روایات بالا که خود با یکدیگر انسجام ندارد نمی تواند این بهم پیوستگی را بر هم زند .
تفسیر: