در این آیه آیات سوره هود با آن پایان می پذیرد یک نتیجه گیری کلی از مجموع بحثهای سوره بیان شده است و از آنجا که قسمت عمده این سوره
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 284@@@
داستانهای عبرت انگیز پیامبران و اقوام پیشین بود، نتائج گرانبهای ذکر این داستانها را در چهار موضوع خلاصه می کند:
نخست می گوید: ما سر گذشتهای گوناگون پیامبران را برای تو بیان کردیم تا قلبت را محکم کنیم و اراده ات را قوی و ثابت (و کلا نقص علیک من انباء الرسل ما نثبت به فؤادک ).
کلمه کلا اشاره به تنوع این سرگذشتها است که هر کدام به نوعی از جبهه گیریها در برابر انبیاء اشاره می کند و نوعی از انحرافات و نوعی از مجازاتها را، و این تنوع، اشعه روشنی بر ابعاد زندگی انسانها می اندازد.
تثبیت قلب پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و تقویت اراده او که در این آیه به آن اشاره شده یک امر کاملا طبیعی است، زیرا مخالفتهای سرسختانه دشمنان لجوج و بیرحم، خواه و ناخواه در قلب پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) اثر می گذاشت که او هم انسان و بشر بود.
اما برای اینکه هرگز کمترین گرد و غبار نومیدی و یاس بر قلب پاک او ننشیند، و اراده آهنینش از این مخالفتها و کارشکنیها به ضعف نگراید، خداوند داستانهای انبیاء و مشکلات کار آنها و مقاومتهایشان را در برابر اقوام لجوج و پیروزی آنها را یکی پس از دیگری شرح می دهد، تا روح و دل پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و همچنین مؤمنانی که دوشادوش او در این پیکار بزرگ شرکت دارند، هر روز قویتر از روز قبل باشد.
سپس به دومین نتیجه بزرگ بیان این داستانها اشاره کرده، می گوید: در این اخبار پیامبران حقایق و واقعیتهای مربوط به زندگی و حیات، پیروزی و شکست، عوامل موفقیت و تیره روزی، همگی برای تو آمده است (و جائک فی هذه الحق ).**از آنچه در بالا گفته شده معلوم شد که مرجع ضمیر (هذه) همان (انباءالرسول) است و با توجه به نزدیکی این مرجع ضمیر و ذکر آن در عبارت و تناسب آن با بحثهائی که در این آیه آمده بازگشت ضمیر به چنین مرجعی کاملا روشن است اما احتمالات دیگری از قبیل اینکه مشارالیه (دنیا) یا خصوص (آیات قبل) بوده باشد بعید به نظر می رسد و اینکه بسیاری از مفسران گفته اند مشارالیه سوره است قابل تطبیق بر آنچه گفتیم می باشد زیرا قسمت عمده سوره ای که گذشت شرح سرگذشت پیامبران پیشین بود***
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 285@@@
سومین و چهارمین اثر چشمگیر بیان این سرگذشتها آن است که برای مؤمنان موعظه و اندرز، تذکر و یادآوری است (و موعظة و ذکری للمؤمنین )
جالب اینکه نویسنده المنار در ذیل این آیه می گوید: در این آیه معجزه ایجاز و اختصار آنچنان است که گوئی تمام اعجاز سرگذشتهای گذشته را در خود جمع کرده و با چند جمله کوتاه همه فوائد آنها را بیان نموده است .
و به هر حال این آیه بار دیگر تاکید می کند که تواریخ قرآن را نباید سرسری شمرد و یا به عنوان یک سرگرمی از آن برای شنوندگان استفاده کرد چرا که مجموعه ای است از بهترین درسهای زندگی در تمام زمینه ها و راهگشائی است برای همه انسانهای امروز و فردا.
سپس به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) دستور می دهد که تو نیز در مقابل سرسختیها و لجاجتهای دشمن همان بگو که بعضی از پیامبران پیشین به این افراد می گفتند: به آنها که ایمان نمی آورند بگو هر چه در قدرت دارید انجام دهید و از هیچکاری فرو گذار نکنید ما هم آنچه در توان داریم انجام خواهیم داد (و قل للذین لا یؤمنون اعملوا علی مکانتکم انا عاملون ).
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 286@@@
شما در انتظار باشید و ما هم انتظار می کشیم تا ببینیم کدامین پیروز می شوند و کدامین شکست می خورند (و انتظروا انا منتظرون ).
شما در انتظار خام شکست ما باشید و ما در انتظار واقعی عذاب الهی برای شما هستیم که یا از دست ما خواهید کشید و یا مستقیما از طرف خدا!
این گونه تهدیدها که به صورت امر ذکر می شود در موارد دیگری از قرآن نیز به چشم می خورد مانند اعملوا ما شئتم انه بما تعملون بصیر: هر کار می خواهید بکنید، خدا از اعمال شما آگاه است (سوره فصلت آیه 40)
و در مورد شیطان می خوانیم و استفزز من استطعت منهم بصوتک و اجلب علیهم بخیلک و رجلک : با صدای خود آنها را به حرکت در آور و لشگر سواره و پیاده خود را به سوی آنها بفرست (سوره اسراء آیه 64).
بدیهی است هیچیک از این صیغه های امر برای وادار کردن به کار نیست بلکه همه آنها جنبه تهدید دارد.
آخرین آیه این سوره به بیان توحید (توحید علم و توحید افعال و توحید عبادت ) می پردازد همانگونه که آیات آغاز این سوره از علم توحید سخن می گفت .
در حقیقت در این آیه انگشت روی سه شعبه از توحید گذاشته شده است نخست توحید علمی پروردگار، غیب آسمانها و زمین مخصوص خدا است و او است که از همه اسرار آشکار و نهان با خبر است (و لله غیب السماوات و الارض )
و غیر او علمش محدود و در عین محدودیت از ناحیه تعلیم الهی است، بنابراین علم نامحدود، آن هم علم ذاتی، نسبت به تمام آنچه در پهنه زمین و آسمان قرار دارد، مخصوص ذات پاک پروردگار است .
و از سوی دیگر زمام تمام کارها در کف قدرت او است، همه چیز به
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 287@@@
سوی او باز می گردد (و الیه یرجع الامر کله ).
و این مرحله توحید افعالی است .
سپس نتیجه می گیرد اکنون که آگاهی نامحدود و قدرت بی پایان، مخصوص ذات پاک او است و بازگشت هر چیز به سوی او می باشد، تنها او را پرستش کن (فاعبده ).
و فقط بر او توکل نما (و توکل علیه ).
و این مرحله توحید عبادت است .
و از آنچه نافرمانی و سرکشی و طغیان و گناه است، بپرهیز، چرا که خداوند از آنچه انجام می دهید غافل نیست (و ما الله بغافل عما تعملون ).
نکته ها :