آیه و ترجمه
أَ فَمَن کانَ عَلی بَیِّنَةٍ مِّن رَّبِّهِ وَ یَتْلُوهُ شاهِدٌ مِّنْهُ وَ مِن قَبْلِهِ کِتَب مُوسی إِمَاماً وَ رَحْمَةً أُولَئک یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ مَن یَکْفُرْ بِهِ مِنَ الاَحْزَابِ فَالنَّارُ مَوْعِدُهُ فَلا تَک فی مِرْیَةٍ مِّنْهُ إِنَّهُ الحَْقُّ مِن رَّبِّک وَ لَکِنَّ أَکثرَ النَّاسِ لا یُؤْمِنُونَ(17)
ترجمه :
17 - آیا آن کس که دلیل آشکاری از پروردگار خویش دارد و بدنبال آن شاهدی از سوی او می باشد و پیش از آن کتاب موسی که پیشوا و رحمت بود (گواهی بر آن میدهد همچون کسی است که چنین نباشد آن (حق طلبان و حقیقت جویان ) به او (که دارای این ویژگیهاست ) ایمان می آورند و هر کس از گروههای مختلف به او کافر شود آتش وعده گاه اوست، بنابراین تردیدی در آن نداشته باش که آن حق است از پروردگارت ولی اکثر مردم ایمان نمی آورند.
تفسیر :
در تفسیر آیه فوق در میان مفسران گفتگو بسیار است و در جزئیات کلمات آیه و ضمائر و موصول و اسم اشاره آن نظرات گوناگونی داده اند که نقل همه آنها بر خلاف روش ما در این تفسیر است، ولی دو تفسیر را که از همه روشنتر به نظر میرسد، به ترتیب اهمیت، در اینجا میاوریم :
1 - در آغاز آیه میگوید: ((آیا کسی که دلیل روشنی از پروردگار خویش در اختیار دارد، و به دنبال آن شاهد و گواهی از سوی خدا آمده و قبل از آن کتاب موسی (تورات ) به عنوان پیشوا و رحمت و بیانگر عظمت او آمده است همانند کسی است که دارای این صفات و نشانه ها و دلائل روشن نیست )) (أ فمن کان علی بینة من ربه و یتلوه شاهد منه و من قبله کتاب موسی اماما و رحمة )).
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 52@@@
این شخص همان پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) است و ((بینه )) و دلیل روشن او قرآن مجید و شاهد و گواه صدق نبوتش مؤمنان راستینی همچون علی (علیه السلام ) میباشند، پیش از او نشانه ها و صفاتش در تورات آمده است .
به این ترتیب از سه راه روشن حقانیت دعوتش به ثبوت رسیده است .
نخست قرآن که بینه و دلیل روشنی است در دست او.
دوم کتب آسمانی پیشین که نشانه های او را دقیقا بیان کرده، و پیروان این کتب در عصر پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آنها را به خوبی می شناختند و به همین دلیل در انتظار او بودند.
سوم پیروان فداکار و مؤمنان مخلص که بیانگر صدق دعوت او و گفتار او می باشند زیرا یکی از نشانه های حقانیت یک مکتب اخلاص و فداکاری و عقل و درایت و ایمان پیروان آن مکتب است، چرا که هر مکتبی را از پیروانش می توان شناخت :!.
آیا با وجود این دلائل زنده میتوان او را با مدعیان دیگر قیاس کرد و یا در صدق دعوتش تردید نمود؟.**مطابق این تفسیر منظور از (من) پیامبر و منظور از (بینة) قرآن و منظور از (شاهد) که به معنی جنس است مومنان راستین می باشد که در راس آنها امیر مونان علی علیه السلام قرار داشت و ضمیر (منه) به خداوند و ضمیر (قبله) به قرآن یا پیامبر باز می گردد و مجموع جمله مبتدا است و خبر آن محذوف است و تقدیر آن چنین می شود کمن لیس کذلک و یا کمن یرید الحیاة الدنیا***
سپس به دنبال این سخن اشاره به افراد حق طلب و حقیقت جو کرده و از آنها دعوت ضمنی به ایمان می کند و می گوید ((آنها به چنین پیامبری که این همه دلیل روشن در اختیار دارد ایمان می آوردند)) (اولئک یؤمنون به )
گرچه چنین کسانی که با کلمه اولئک به آنها اشاره شده در خود این آیه
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 53@@@
ذکر نشده اند ولی با توجه به آیات گذشته، می توان حضور آنها را در جو این آیه احساس کرد و مورد اشاره قرار داد.
و به دنبال آن سرنوشت منکران را به این صورت بیان می کند: ((هر کس از گروههای مختلف به او کافر شود موعد و میعادش آتش دوزخ است ))(و من یکفر به من الاحزاب فالنار موعده ).
و در پایان آیه همانگونه که سیره قرآن در بسیاری از موارد است روی سخن را به پیامبر کرده، یک درس عمومی برای همه مردم بیان می کند و می گوید ((اکنون که چنین است و این همه شاهد و گواه بر صدق دعوت تو وجود دارد، هرگز در آنچه بر تو نازل شده تردید به خود راه مده )) (فلا تک فی مریة منه ).
((چرا که این سخن حقی است از سوی پروردگار تو)) (انه الحق من ربک ).
((ولی بسیاری از مردم بر اثر جهل و تعصب و خودخواهی، ایمان نمی آورند)) (و لکن اکثر الناس لا یؤمنون ).
2 - تفسیر دیگری که برای آیه ذکر شده این است که هدف اصلی بیان حال مؤمنان راستین است که با در دست داشتن دلائل روشن و شواهدی که بر صدق دعوت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است و گواهی هائی که در کتب پیشین می باشد، آنها به اتکای این دلائل به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) ایمان می آورند.
بنا بر این منظور از جمله من کان علی بینة من ربه تمام کسانی است که با چشم باز و در دست داشتن دلائل قانع کننده به دنبال قرآن و آورنده آن شتافتند، نه شخص پیامبر.
ترجیحی که این تفسیر بر تفسیر سابق دارد این است که خبر ((مبتدا)) در آیه صریحا آمده است، و محذوفی ندارد، و مشار الیه ((اولئک )) در خود آیه ذکر شده است و بخش اول آیه که با افمن کان علی بینة من ربه شروع شده تا ((اولئک یؤمنون به )) یک جمله کامل را تشکیل میدهد بدون هیچگونه حذف
@@تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 54@@@
و تقدیر.
ولی بدون شک تعبیرات دیگر آیه با این تفسیر زیاد سازگار نیست، و لذا ما آن را در مرحله دوم قرار داده ایم (دقت کنید).
در هر حال آیه اشاره به امتیازات اسلام و مسلمین راستین و اتکای آنها بر دلائل محکم در انتخاب این مکتب است، و در نقطه مقابل سرنوشت شوم منکران مستکبر را نیز بیان کرده است .
نکته ها :