در آیات فوق یکی دیگر از اعمال و حالات منافقان به روشنی ترسیم شده است می گوید: آنها به خدا سوگند یاد می کنند که از شما هستند (و یحلفون بالله انهم لمنکم ).
((در حالی که نه از شما هستند و نه در چیزی با شما موافقند بلکه
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 452@@@
گروهی هستند که فوق العاده می ترسند)) و از شدت ترس کفر را پنهان کرده اظهار ایمان می کنند مبادا گرفتار شوند (و ما هم منکم و لکنهم قوم یفرقون ).
((یفرقون )) از ماده ((فرق )) (بر وزن ((شفق ) به معنی شدت خوف و ترس است، ((راغب )) در کتاب ((مفردات )) می گوید این ماده در اصل به معنی تفرق و جدائی و پراکندگی است گوئی آنچنان می ترسند که می خواهد قلبشان از هم متفرق و متلاشی گردد.
در واقع چون تکیه گاهی در باطن ندارند همواره گرفتار ترس و وحشتی عظیم هستند و به خاطر همین ترس و وحشت هیچگاه آنچه در باطن دارند اظهار نمی کنند، و چون از خدا نمی ترسند از همه چیز می ترسند و دائما در حال وحشت به سر می برند، در حالی که مؤمنان راستین در سایه ایمان آرامش و شهامت خاصی دارند.
در آیه بعد شدت بغض و عداوت و نفرت آنها را از مؤمنان در عبارتی کوتاه اما بسیار رسا و گویا منعکس می کند می گوید ((آنها چنان هستند که اگر پناهگاهی (همانند یک دژ محکم ) بیابند، یا دسترسی به غارهائی در کوهها داشته باشند، یا بتوانند راهی در زیر زمین پیدا کنند، با سرعت هر چه بیشتر به سوی آن می شتابند)) تا از شما دور شوند و بتوانند کینه و عداوت خود را آشکار سازند (لو یجدون ملجا او مغارات او مدخلا لولوا الیه و هم یجمحون ).
((ملجاء)) به معنی پناهگاه است همچون قلعه های محکم و یا مانند آن .
((مغارات )) جمع ((مغاره )) به معنی غار است .
((مدخل )) به معنی راههای پنهانی است مانند نقبهائی که در زیر زمین می زنند و از آن وارد محلی می شوند.
((یجمحون )) از ماده ((جماح )) به معنی حرکت شتابانه و شدیدی است که
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 453@@@
هیچ چیز نتواند از آن جلوگیری کند، همانند حرکت اسبهای سرکش و چموش که نتوان آنها را متوقف ساخت و به همین جهت چنین اسبی را ((جموح )) می گویند.
به هر حال این یکی از رساترین تعبیراتی است که قرآن درباره ترس و وحشت منافقان و یا بغض و نفرت آنان بیان کرده که آنها اگر در کوهها و روی زمین راه فراری پیدا کنند از ترس یا عداوت از شما دور می شوند ولی چون قوم و قبیله اموال و ثروتی در محیط شما دارند مجبورند دندان بر جگر بگذارند و بمانند!.
آیه 58 - 59
آیه و ترجمه
وَ مِنهُم مَّن یَلْمِزُک فی الصدَقَتِ فَإِنْ أُعْطوا مِنهَا رَضوا وَ إِن لَّمْ یُعْطوْا مِنهَا إِذَا هُمْ یَسخَطونَ(58)
وَ لَوْ أَنَّهُمْ رَضوا مَا ءَاتَاهُمُ اللَّهُ وَ رَسولُهُ وَ قَالُوا حَسبُنَا اللَّهُ سیُؤْتِینَا اللَّهُ مِن فَضلِهِ وَ رَسولُهُ إِنَّا إِلی اللَّهِ رَغِبُونَ(59)
ترجمه :
58 - و در میان آنها کسانی هستند که در (تقسیم ) غنائم به تو ایراد می کنند، اگر از آن به آنها بدهند راضی می شوند و اگر ندهند خشم می گیرند (خواه حق آنها باشد یا نه ).
59 - ولی اگر آنها به آنچه خدا و پیامبرش به آنها می دهد راضی باشند و بگویند خداوند برای ما کافی است و به زودی خدا و رسولش از فضل خود به ما می بخشد ما تنها رضای او را می طلبیم (اگر چنین کنند به سود آنهاست ).
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 454@@@
شاءن نزول :
در تفسیر ((در المنثور)) از ((صحیح بخاری )) و ((نسائی )) و از گروهی دیگر چنین نقل شده که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) مشغول تقسیم اموالی (از غنائم یا مانند آن ) بود که یکی از طائفه ((بنی تمیم )) به نام ((ذو الخویصرة )) فرا رسید صدا زد: ای رسولخدا! عدالت کن ! پیامبر فرمود : وای بر تو اگر من عدالت نکنم چه کسی عدالت خواهد کرد؟!، ((عمر)) صدا زد ای رسولخدا به من اجازه بده تا گردنش را بزنم پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود: او را به حال خود واگذار! او یارانی دارد که نماز و روزه خود را در برابر نماز و روزه آنها کوچک می شمرید ولی با اینحال آنها از دین فرار می کنند همانگونه که تیر از کمان !.
در این هنگام آیات فوق نازل شد و به اینگونه افراد اندرز داد.
تفسیر :