در محیط دعوت اسلام گروههای مختلفی وجود داشتند، که پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) با هر یک از آنها طبق موضعگیریهایشان رفتار می کرد:
گروهی با پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) هیچ گونه پیمانی نداشتند، و پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) در مقابل آنها نیز هیچ گونه تعهدی نداشت .
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 282@@@
گروههای دیگری در حدیبیه و مانند آن پیمان ترک مخاصمه با رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بسته بودند این پیمانها بعضی دارای مدت معین بود، و بعضی مدتی نداشت .
در این میان بعضی از طوائفی که با پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) پیمان بسته بودند، یک جانبه و بدون هیچ مجوزی پیمانشان را به خاطر همکاری آشکار با دشمنان اسلام شکستند، و یا در صدد از میان بردن رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) بر آمدند، همانند یهود بنی نضیر و بنی قریظه، پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) هم در مقابل آنها شدت عمل به خرج داد، و همه را از مدینه طرد کرد، ولی قسمتی از پیمانها هنوز به قوت خود باقی بود، اعم از پیمانهای مدتدار و بدون مدت .
آیه اول مورد بحث به تمام مشرکان (بت پرستان ) اعلام می کند که : هر گونه پیمانی با مسلمانان داشته اند، لغو خواهد شد، و می گوید ((این اعلام برائت و بیزاری خداوند و پیامبرش از مشرکانی که با آنها عهد بسته اید، می باشد)).
(برائة من الله و رسوله الی الذین عاهدتم من المشرکین )
سپس برای آنها یک مهلت چهارماهه قائل می شود، که در این مدت بیاندیشند، و وضع خود را روشن سازند، و پس از انقضای چهار ماه یا باید دست از آئین بت پرستی بکشند و یا آماده پیکار گردند، و می گوید: ((چهار ماه در زمین آزادانه به هر کجا می خواهید بروید)) (ولی بعد از چهار ماه وضع دگرگون خواهد شد) (فسیحوا فی الارض اربعة اشهر)**(سیحوا) از ماده (سیاحت) به معنی گردش توام با آرامش و مهلت است***
((اما بدانید که شما نمی توانید خداوند را ناتوان سازید، و از قلمرو قدرت او بیرون روید)) (و اعلموا انکم غیر معجزی الله ).
((و نیز بدانید که خداوند کافران مشرک و بت پرست را سرانجام خوار و رسوا خواهد ساخت )). (و ان الله مخزی الکافرین )
@@تفسیر نمونه جلد 7 صفحه 283@@@
نکته ها :