بحث از آفرینش جهان در شش روزدر هفت مورد از آیات قرآن مجید آمده است**آیه مورد بحث، و 3 یونس و 7 هود و 59 فرقان و 4 سجده و 38 ق و 4 حدید.*** ولی در سه مورد، علاوه بر آسمانها و زمین،((ما بینهما)) (آنچه در میان زمین و آسمان قرار دارد) نیز به آن اضافه شده است که در حقیقت توضیحی است برای جمله قبل، زیرا همه اینها در معنی آسمانها و زمین جمع است، چون می دانیم آسمان شامل تمام چیزهائی می شود که در جهت بالا قرار دارد و زمین نقطه مقابل آن است.
در اینجا فورا این سؤال به ذهن می آید که قبل از آفرینش زمین و آسمان شب و روزی وجود نداشت، که اینها در آن آفریده شود شب و روز از گردش زمین به دور خود و در برابر نور آفتاب به وجود می آید.
به علاوه پیدایش مجموعه جهان در شش روز، یعنی کمتر از یک هفته چیزی است بر خلاف علم، زیرا علم می گوید: میلیاردها سال طول کشید تا زمین و آسمان به وضع کنونی درآمد.
ولی با توجه به مفهوم وسیع کلمه ((یوم)) (روز) و معادل آن در زبانهای دیگر، پاسخ این سؤال روشن است، زیرا بسیار می شود که یوم به معنی ((یک دوران)) به کار می رود، خواه این دوران یک سال باشد یا صد سال یا یک میلیون سال و یا میلیاردها سال، شواهدی که این حقیقت را ثابت می کند و نشان یکی از معانی یوم همان دوران است فراوان می باشد:
1 - در قرآن صدها بار کلمه ((یوم)) و ((ایام)) به کار رفته است، و در بسیاری از موارد به معنی شبانه روزی معمول نیست، مثلا تعبیر از عالم رستاخیز به ((یوم القیامة)) نشان می دهد که مجموعه رستاخیز که دورانی است بسیار طولانی به عنوان روز قیامت شمرده شده است، از پارهای از آیات قرآن استفاده می شود که روز
@@تفسیر نمونه جلد 6 صفحه 201 @@@
رستاخیز و محاسبه اعمال مردم پنجاه هزار سال طول می کشد (سوره معارج آیه 4)
2 - در متن کتب لغت نیز می خوانیم که یوم گاهی به مقدار زمان میان طلوع و غروب آفتاب گفته می شود و گاهی به مدتی از زمان هر مقدار بوده باشد.**راغب در مفردات می گوید: الیوم یعبر به عن وقت طلوع الشمس الی غروبها و قدیعبر به عن من الزمان ای مدة کانت.***
3 - در روایات و سخنان پیشوایان دینی نیز کلمه یوم به معنی دوران بسیار آمده است، چنانکه امیر مومنان علی در نهج البلاغه می فرماید: الدهر یومان یوم لک و یوم علیک: دنیا برای تو دو روز است، روزی به سود تو است و روزی به زیان تو.
در تفسیر برهان در ذیل همین آیه از تفسیر علی بن ابراهیم نیز میخوانیم که امام فرمود فی ستة ایام یعنی فی ستة اوقات: شش روز یعنی شش وقت و دوران.
4 - در گفتگوهای روزمره و اشعار شعرا در زبانهای مختلف کلمه یوم و معادل آن نیز به معنی دوران زیاد دیده میشود، مثلا میگوئیم کره زمین یک روز گداخته و سوزان بود و روز دیگر سرد شد و آثار حیات در آن آشکار گردید، در حالی که دوران گداختگی زمین به میلیاردها سال بالغ میشود.
یا اینکه میگوئیم یک روز بنی امیه خلافت اسلام را غصب کردند، و روز دیگر بنی عباس، در حالی که دوران خلافت هر یک به ده ها یا صدها سال بالغ میگردد.
شعر ظریف و پر معنائی از کلیم کاشانی داریم که شاهد روشنی برای بحث ما است آنجا که میگوید:
@@تفسیر نمونه جلد 6 صفحه 202 @@@
بد نامی حیات دو روزی نبود بیش - آن هم کلیم با تو بگویم چسان گذشت
یک روز صرف بستن دل شد به این و آن - روز دگر به کندن دل زین و آن گذشت
از مجموع بحث فوق چنین نتیجه می گیریم که خداوند مجموعه زمین و آسمان را در شش دوران متوالی آفریده است، هر چند این دورانها گاهی به میلیونها یا میلیاردها سال بالغ شده است و علم امروز هیچگونه مطلبی را که مخالف این موضوع باشد بیان نکرده است.
این دورانهای ششگانه محتملا به ترتیب ذیل بوده است:
1 - روزی که همه جهان به صورت توده گازی شکلی بود که با گردش به دور خود از هم جدا گردید و کرات را تشکیل داد.
2 - این کرات تدریجا به صورت توده مذاب و نورانی و یا سرد و قابل سکونت در آمدند.
3 - روز دیگر منظومه شمسی تشکیل یافت و زمین از خورشید جدا شد.
4 - روز دیگر زمین سرد و آماده حیات گردید.
5 - سپس گیاهان و درختان در زمین آشکار شدند.
6 - سرانجام حیوانات و انسان در روی زمین ظاهر گشتند.
آنچه در باره دورانهای ششگانه آفرینش آسمان و زمین در بالا گفتیم با آیات 8 تا 11 سوره فصلت قابل تطبیق است که شرح بیشتر در این زمینه در تفسیر همان آیات به خواست خدا بیان خواهد شد.
@@تفسیر نمونه جلد 6 صفحه 203 @@@