واژه ((جـبـت)) تـنها در همین آیه از قرآن مجید به کار رفته، و اسم جامد است و هیچگونه مشتقاتی ندارد و می گویند در اصل یک لغت حبشی بوده که به معنی سحر یا ساحر و یا شـیـطان به کار می رفته، سپس در لغت عرب وارد شده و به همین معنی یا به معنی بت و هـر مـعـبـودی غـیـر از خـدا اسـتـعـمـال مـی شـود، و گـفـتـه مـی شـود کـه در اصل ((جبس)) بوده و سپس ((س)) آن تبدیل به ((ت)) شده است.
واژه ((طاغوت)) در هـشـت مـورد از قـرآن مـجـیـد بـه کـار رفـتـه و هـمـانـطـور کـه در جـلد اول ایـن تـفـسـیـر ذیـل آیـه 256 سوره بقره گفتیم، صیغه مبالغه**تفسیر المنار جلد سوم صفحه 35 _ و به عقیده بعضی مصدر است که به معنی وصفی و صیغه مبالغه به کار رفته است.*** از ماده طغیان به معنی تـعدی و تجاوز از حد و مرز است و به هر چیزی که موجب تجاوز از حد شود (از جمله بتها) گـفـته می شود، به همین جهت شیطان، بت، حاکم جبار و متکبر و هر معبودی غیر از خدا و هر مـسـیری که به غیر حق منتهی شود، طاغوت نامیده می شود، این بود معنی دو واژه فوق به طور کلی.
اما در اینکه منظور از این دو کلمه در آیه مورد بحث چیست؟ مفسران تفسیرهای مختلفی دارند، بـعـضـی گفته اند اینها نام دو بت بوده اند که جمعیت یهود در داستان فوق در برابر آن سـجـده کردند، و بعضی گفته اند: ((جبت)) در اینجا به معنی بت و طاغوت به معنی بت پرستان و یا حامیان بت است که به عنوان سخنگوی
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 464@@@
بـتـهـا مـطـالبی را از قول بتها نقل کرده و به دروغ به آنها می بستند تا مردم را فریب دهـنـد**تفسیر تبیان و تفسیر روح المعانی.*** و ایـن مـعـنی با آنچه در شاءن نزول و تفسیر آیه گفته شد سازگارتر است زیرا یهود هم در برابر بتها سجده کردند و هم در برابر بت پرستان تسلیم شدند. سپس در آیـه بـعـد، سرنوشت این گونه سازشکاران را بیان کرده می فرماید: آنها کسانی هستند کـه خـدا آنـان را از رحـمـت خود دور ساخته و کسی که خدا او را از رحمت خویش دور کند، هیچ یـاوری بـرای او نـخـواهـی یـافـت (اولئک الذیـن لعـنـهم الله و من یلعن الله فلن تجد له نصیرا).
و هـمـانـطـور کـه ایـن آیـه مـی گـویـد، یـهود از سازشکاریهای ننگین نتیجه ای نبردند و سـرانـجـام بـا نـاکـامـی گـرفـتـار شکست شدند و پیش بینی قرآن درباره آنها به حقیقت پـیـوسـت. آیـات فـوق گـرچـه دربـاره جـمـعـیـت خـاصـی نـازل شـده ولی مـسـلمـا اخـتـصـاصـی بـه آنها ندارد و تمام افراد سازشکار را که برای نیل به مقاصد پست، شخصیت و حیثیت خود و حتی ایمان و اعتقاد خویش را قربانی می کنند، شـامـل مـی شود، این گونه سازشکاران در دنیا و آخرت از رحمت خداوند دورند و غالبا با شـکـسـت مـواجـه می شوند. جالب توجه اینکه روحیه ناپسند فوق در این قوم هنوز هم به شدت باقی است، و می بینیم برای رسیدن به اهداف خود، از هیچ گونه سازشکاری در تـحـت هـر شـرائطـی رویـگـردان نـیـسـتـنـد، و بـه هـمـیـن دلیل گرفتار شکستها در طول تاریخ گذشته و امروز خود شده اند.
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 465@@@