نـکـتـه قـابـل تـوجـه ایـنکه آیه فوق، ارتباطی با مساءله توبه ندارد، زیرا توبه و بـازگـشـت از گـنـاه، هـمـه گـنـاهـان حـتـی شـرک را مـی شـویـد، بلکه منظور از آن امکان شـمـول عـفـو الهـی نـسـبـت بـه کـسـانـی اسـت کـه تـوفـیـق تـوبـه نـیـافـتـه انـد، یعنی قـبـل از آنـکـه از کـرده هـای خـود پـشـیـمـان شـونـد، و یـا بـعـد از پـشـیـمـانـی و قبل از جبران اعمال بد خویش از دنیا بروند.
تـوضـیـح ایـنـکـه: از آیـات مـتـعـدد قـرآن مـجـیـد اسـتـفـاده مـی شـود کـه وسایل آمرزش و بخشودگی گناه متعدد است که آنها را می توان در پنج موضوع خلاصه کرد:
1 - توبه و بازگشت به سوی خدا که تواءم با پشیمانی از گناهان گذشته و تصمیم بـر اجـتـنـاب از گـنـاه در آیـنـده و جـبـران عـمـلی اعـمـال بـد بـه وسـیـله اعمال نیک بوده باشد (آیاتی که بر این معنی دلالت دارد فراوان است) از جمله آیه: ((و هـو الذی یـقـبل التوبة عن عباده و یعفو عن السیئات؛ او است که توبه را از بندگان خود می پذیرد و گناهان را می بخشد)).**سوره شوری آیه 25.***
2 - کـارهـای نـیـک فـوق العـاده ای کـه سـبـب آمـرزش اعمال زشت می گردد، چنانکه می فرماید: ((ان الحسنات یذهبن السیئات؛ کارهای نیک آثار پاره ای از گناهان را از بین می برد)).**سوره هود آیه 114.***
3 - شفاعت که شرح آن در جلد اول تفسیر نمونه صفحه 223 گذشت.
4 - پرهیز از گناهان ((کبیره)) که موجب بخشش گناهان ((صغیره)) می گردد همانطور که شرح آن در ذیل آیات 31 و 32 از همین سوره گذشت.
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 456@@@
5 - عـفـو الهـی کـه شـامـل افرادی می شود که شایستگی آن را دارند، همانطور که در آیه مورد بحث بیان گردید.
مـجـددا یـادآوری مـی کنیم که عفو الهی مشروط به مشیت او است و به این ترتیب یک مساءله عمومی و بدون قید و شرط نیست، و مشیت و اراده او تنها در مورد افرادی است که شایستگی خـود را عـمـلا بـه نـوعـی اثـبـات کـرده انـد، و از ایـنـجـا روشـن مـی شـود کـه چـرا شـرک قـابـل عفو نیست، زیرا مشرک ارتباط خود را از خداوند به کلی بریده است و مرتکب کاری شده که بر خلاف تمام اساس ادیان و نوامیس آفرینش است.
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 457@@@