آیه و ترجمه
وَ لِکـلٍّ جـَعـَلْنـَا مـَوَلیَ مـِمَّا تـَرَک الْوَلِدَانِ وَ الاَقـْرَبـُونَ وَ الَّذِیـنَ عـَقـَدَت أَیْمَنُکمْ فَئَاتُوهُمْ نَصِیبهُمْ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلی کلِّ شیْءٍ شهِیداً(33)
ترجمه:
33 - برای هر کس وارثانی قرار دادیم، که از میراث پدر و مادر و نزدیکان ارث ببرند و (نـیـز) کـسـانـی که با آنها پیمان بسته اید نصیبشان را بپردازید! خداوند بر هر چیز شاهد و ناظر است.
تفسیر:
بـار دیـگر قرآن به مسایل ارث بازگشته و خلاصه ای از احکام آن را که در آیات سابق در مـورد خـویـشـاوندان و نزدیکان بیان شد ذکر کرده و می گوید: ((برای هر کس اعم از زن و مرد، وارثانی قرار دادیم که از او ارث می برند و آنچه پدران و مادران و نزدیکان از خـود بـه یـادگـار مـی گـذارند طبق برنامه خاصی در میان آنها تقسیم می گردد)) (و لکل جعلنا موالی**(موالی) جمع (مولی) در اصل از ماده (ولایت) به معنی ارتباط و اتصال است، و به تمام افرادی که به یکدیگر به نوعی ارتباط دارند اطلاق می شود، منتها در پاره ای از موارد به معنی ارتباط (سرپرست) با (پیروان) می باشد و در آیه فوق به معنی وارثان است.*** مما ترک الوالدان و الاقربون).
ایـن جـمـله در حـقـیـقـت مـقـدمـه ای اسـت بـرای حـکـمـی کـه بـه دنـبـال آن بـیـان گـردیـده است. قرآن می گوید: ((کسانی که با آنها پیمان بسته اید، نصیب و سهم آنها را از ارث بپردازید)) (والذین عقدت ایمانکم فآتوهم نصیبهم).
ایـنـکـه در آیه از پیمان، تعبیر به عقد یمین (گره زدن با دست راست) شده به خاطر آن اسـت که انسان معمولا برای هر کار بیشتر از دست راست استفاده می کند و پیمان نیز شبیه به یکنوع گره زدن است.
اکنون ببینیم ((هم پیمانها))یی که باید سهم ارث آنها را پرداخت چه اشخاصی
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 410@@@
هستند؟
بـعـضی از مفسران احتمال داده اند که منظور ((زن و شوهر)) است، زیرا آنها با یکدیگر پـیـمـان زنـاشـویی بسته اند، ولی این احتمال بعید به نظر می رسد چون تعبیر ازدواج بـه ((عـقـد یـمین)) و مانند آن در قرآن بسیار کم است، به علاوه تکرار مطالب گذشته محسوب می شود.
آنـچـه بـه مـفـهـوم آیـه نـزدیـکـتـر اسـت هـمـان پـیـمـان ((ضـمان جریره)) می باشد که قـبـل از اسـلام وجـود داشـت، و اسـلام آن را اصـلاح کـرد، و چـون جنبه سازنده داشت بر آن صـحـه گـذاشـت، و آن چـنـیـن بـود کـه: ((دو نـفـر با هم قرار می گذاشتند که در کارها ((بـرادروار)) بـه یـکـدیـگر کمک کنند، و در برابر مشکلات یکدیگر را یاری نمایند، و بـه هـنـگـامـی کـه یـکـی از آنها از دنیا برود، شخصی که بازمانده است از وی ارث ببرد اسلام این پیمان دوستی و برادری را به رسمیت شناخت، ولی تاءکید کرد که ارث بردن چـنـیـن هـم پـیـمـانـی مـنحصرا در زمینه عدم وجود طبقات خویشاوندان خواهد بود، یعنی اگر خـویـشـاونـدی بـاقـی نماند شخصی که با او ((ولاء ضمان جریره)) پیدا کرده و چنان مـعـاهـده ای را بـسـتـه اسـت از وی ارث مـی برد، شرح بیشتر این موضوع در کتب فقهی در کتاب ارث آمده است.**صورت پیمان ضمان جریره چنین است: (عاقدتک علی ان تنصرنی و انصرک و تعقل عنی و اعقل عنک و ترثنی و ارثک). و نفر دوم می گوید (قبلت) (با تو پیمان بستم که مرا یاری کنی و من تو را یاری کنم و در پرداختن غرامتها به من کمک کنی و من نیز به تو کمک کنم و از من ارث ببری و من از تو نیز ارث ببرم) سپس نفر مقابل می گوید (قبول کردم).***
سـپـس در پـایان آیه می فرماید: اگر در دادن سهام، صاحبان ارث کوتاهی کنید و یا حق آنها را کاملا ادا نمایید در هر حال خدا آگاه است ((زیرا او شاهد و ناظر هر کار و هر چیزی می باشد)) (ان الله کان علی کل شیء شهیدا).
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 411@@@