از آنجا که نماز مؤثرترین رابطه انسان با خدا است، و در صورتی که با شرائط صحیح انجام گیرد دل را لبریز از عشق و محبت خدا می کند و در پرتو آن انسان بهتر میتواند خود را از آلودگی به گناه پاک سازد، در آیات قرآن تاکید فراوانی روی آن شده، از جمله در نخستین آیه فوق می فرماید: (( در انجام همه نمازها مخصوصا نماز وسطی، مداومت کنید و در حفظ آن کوشا باشید)) (حافظوا علی الصلوات و الصلوة الوسطی ).
((و با خضوع و خشوع و توجه کامل، برای خدا بپاخیزید)) (و قوموا لله قانتین ).
مبادا گرما و سرما و گرفتاریهای دنیا و پرداختن به مال و همسر و فرزند شما را از این امر مهم باز دارد.
در اینکه : منظور از ((صلوة وسطی )) (نماز میانه ) چیست ؟ مفسران، تفسیرهای زیادی ذکر کردهاند، در تفسیر مجمع البیان شش قول، و در تفسیر فخر رازی هفت قول، و در تفسیر قرطبی ده قول، و در تفسیر روح المعانی سیزده قول نقل شده است .
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 207@@@
بعضی آن را نماز ظهر، و بعضی نماز عصر، و بعضی نماز مغرب و بعضی نماز عشا و بعضی نماز صبح و بعضی نماز جمعه، و بعضی نماز شب یا خصوص نماز وتر دانستهاند و برای هر یک از این اقوال توجیهی ذکر شده، ولی با قرائن مختلفی که در دست است روشن است که منظور همان نماز ظهر است زیرا علاوه بر اینکه نماز ظهر در وسط روز انجام می شود، و شان نزول آیه نیز گواهی می دهد، و روایات متعددی که از معصومین (علیهمالسلام ) نقل شده بر آن تاءکید دارند.**مشهور در میان فقهای شیعه این است که منظور نماز ظهر است بلکه ادعای اجماع بر آن شده و چندین روایت معتبر که در کتاب وسائل الشیعه جلد 3 صفحه 14 باب 5 نقل شده است به این معنی گواهی می دهد و قول شاذ و شغیفی می گوید: منظور نماز عصر است (فقهای اهل سنت غالبا طرفدار اسن هستند که منظور نماز عصر است) و به روایاتی استدلال کرده اند که سند قابل ملاحظه ای ندارد و اصحاب از ان اعراض کرده اند (شرح بیشتر در کتب فقهی مطالعه فرمائید)***
تاءکید روی این نماز به خاطر این بوده که بر اثر گرمی هوای نیمروز تابستان، یا گرفتاریهای شدید کسب و کار، نسبت به آن کمتر اهمیت میدادند، آیه فوق اهمیت نماز وسطی، و لزوم محافظت بر آن را مورد تاءکید قرار داده است .
((قانتین )) از ماده ((قنوت )) به دو معنی آمده است : 1 - پیروی و اطاعت کردن 2 - خضوع و خشوع و تواضع، ولی بعید نیست که در آیه فوق به هر دو معنی باشد چنانکه در حدیثی از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم که در تفسیر جمله ((و قوموا لله قانتین )) فرمود: منظور این است که نماز را با خضوع و توجه به خداوند بجا آورید.**به تفسیر مجمع البیان و المیزان ذیل آیه مورد بحث مراجعه شود***
و در حدیث دیگری می فرماید: ((یعنی از روی اطاعت بپاخیزید)).
در آیه بعد تاکید می کند که در سختترین شرائط حتی در صحنه جنگ نباید نماز فراموش شود منتها در چنین وضعی، بسیاری از شرائط نماز همچون رو به قبله بودن و انجام رکوع و سجود به طور متعارف، ساقط می شود، لذا می فرماید: و اگر
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 208@@@
(به خاطر جنگ یا خطر دیگری ) بترسید باید (نماز را) در حال پیاده یا سواره انجام دهید و رکوع و سجود را با ایماء و اشاره بجا آورید (فان خفتم فرجالا او رکبانا).
اما هنگامی که امنیت خود را باز یافتید، خدا را یاد کنید، آن چنان که به شما، چیزهایی را تعلیم داد که نمیدانستید و نماز را در این حال به صورت معمولی و با تمام آداب و شرائط انجام دهید (فاذا امنتم فاذکروا الله کما علمکم ما لم تکونوا تعلمون ).
روشن است شکرانه این تعلیم الهی که طرز نماز خواندن در حالت امن و خوف را به انسانها آموخته، همان عمل کردن بر طبق آن است .
رجال در اینجا جمع ((راجل )) به معنی پیاده ،و ((رکبان )) جمع ((راکب ،)) به معنی سواره است، و منظور این است که به هنگام خوف از حمله دشمن میتوانید نماز را در حالتی که سواره، یا پیاده و در حال حرکت و فعالیت هستید انجام دهید.
در حدیثی از امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) نقل شده که در بعضی از جنگها دستور داد تا نماز را به هنگام جنگ با تسبیح و تکبیر و لا اله الا الله بجا آورند**نور الثقلین جلد 1 صفحه 239 حدیث 949*** و نیز در حدیث دیگری می خوانیم که ان النبی (صلی الله علیه و آله و سلم ) صلی یوم الاحزاب ایماء: ((پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) در جنگ احزاب با اشاره نماز خواند)).**مجمع البیان ذیل آیه مورد بحث***
و نیز از امام کاظم (علیه السلام ) روایت شده که در پاسخ این سؤال که اگر شخصی گرفتار حیوان درندهای شود، و وقت نماز فرا رسد و از ترس آن درنده نتواند حرکت کند چگونه نماز بخواند؟ فرمود: با همان وضعی که دارد باید نماز را بخواند هر چند پشت به قبله باشد، و رکوع و سجود را با اشاره در حالی که ایستاده است انجام دهد.**وسائل الشیعه جلد 5 صفحه 483 (باب 3 حدیث 3 با تلخیص و نقل به معنی) احادیث دیگری نیز در این باب به این مضمون آمده است***
@@تفسیر نمونه جلد 2 صفحه 209@@@
این نماز همان نماز خوف است که فقهاء در کتابهای فقهی به طور مشروح، پیرامون آن بحث کرده اند، بنابراین آیه فوق تاکید بر این معنی دارد که محافظت بر نمازها، تنها در حال امنیت نیست، بلکه در همه حال باید نماز را بجا آورد تا پیوند بندگان با آفریدگار جهان، همیشه بر قرار باشد و به یقین از این طریق نقطه اتکاء و امیدی برای انسان به وجود می آید، و او را در غلبه بر مشکلات، پیروز خواهد ساخت .