تربیت
Tarbiat.Org

منتهی الآمال تاریخ چهارده معصوم (جلد دوم)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

شرح حال علی بن محمّد سمری‏

]
چهارم - از وکلاء و سفرای حضرت حجت علیه السلام شیخ ابی الحسن علی بن محمّد سمری بود و چون وفات شیخ ابوالقاسم حسین بن روح رحمه اللَّه در رسید به امر حضرت حجت امام عصر علیه السلام قائم مقام خود قرار داد شیخ ابی الحسن علی بن محمّد سمری را و کرامات و معجزات و جواب مسائل شیعیان را حضرت حجة اللَّه - عجل اللَّه فرجه - به دست او جاری می‏فرمود و شیعیان به امر آن حضرت اموال را تسلیم او می‏نمودند و او به خدمت آن بزرگوار می‏فرستاد و چون او را زمان وفات در رسید شیعیان در نزد او حاضر شدند و از او خواهش کردند که کسی را به جای خود بشناساند و امر نیابت را به او واگذارد، او در جواب گفت که خدا را امری هست که باید آن را به اتمام رساند یعنی باید غیبت کبری واقع شود.(1553)
و در روایت دیگر از شیخ صدوق رحمه اللَّه آنکه چون شیخ ابوالحسن سمری را زمان وفات رسید شیعیان در نزد وی حاضر شدند و از او پرسیدند که بعد از تو وکیل امور کی خواهد بود و کدام شخص در جای تو خواهد نشست؟ در جواب ایشان گفت: من مأمور نشده‏ام که در این باب به احدی وصیت نمایم.(1554)
و از شیخ طوسی در «کتاب غیبت» و از شیخ صدوق در «کتاب کمال‏الدّین» روایت شده است که چون شیخ ابوالحسن علی بن محمّد سمری را وفات در رسید توقیعی بیرون آورد و به مردم نشان داد که نسخه آن بدین مضمون بود:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ یا عَلِیَّ بْنَ مُحَمَّدٍ السَّمُرِیَّ! اَعْظَمَ اللَّهُ اَجْرَ اِخْوانِکَ فیکَ فَاِنّکَ مَیِّتٌ ما بَیْنَکَ وَ بَیْنَ سِتَّةِ اَیّامٍ فَاجْمَعْ اَمْرَکَ وَ لاتُوصِ اِلی‏ اَحَدٍ فَیَقُومَ مَقامَکَ بَعْدَ وَفاتِکَ فَقَدْ وَقَعَتِ الغَیْبَةُ التّامَةَ فَلا ظُهُورَ اِلاّ بَعْدَ اِذْنِ اللَّهِ تَعالی‏ ذِکْرُهُ وَ ذلِکَ بَعْدَ طُولِ الاَمَدِ وَ قَسْوَةِ الْقُلُوبِ وَ امْتِلاءِ الاَرْضِ جَوْراً وَ سَیَأْتی مِنْ شیعَتی مَنْ یَدَّعِی الْمُشاهَدَةَ اَلا فَمَنْ ادَّعَی الْمُشاهَدَةَ قَبْلَ خُرُوج السُّفیانی وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذّابٌ مُفْتَرٍ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوّةَ اِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظیمِ؛(1555)
حاصل فرمان آن بزرگوار در این توقیع شریف آنکه: ای علی بن محمّد سمری! خداوند برادران دینی تو را در مصیبت تو اجر عظیم کرامت فرماید، به درستی که در اثنای این شش یوم وفات خواهی نمود پس جمع نما امر خود را و در کار خود آماده باش و به احدی وصیت نیابت ننما که قائم مقام تو شود بعد از وفات تو، به درستی که غیبت کبری واقع گردید و مرا ظهوری نخواهد بود مگر به اذن خدای تعالی و این ظهور، بعد از این است که زمان غیبت طول بکشد و دلها را قساوت فرا گیرد تا پر شود زمین از جور و ستم و زود است که می‏آیند کسانی از شیعیان من که دعوی مشاهده مرا می‏نمایند آگاه باشید که هر کس پیش از خروج سفیانی و رسیدن صیحه آسمانی دعوی مشاهده نماید پس او کذاب و افترا زننده است.
راوی گوید: که نسخه شیخ ابوالحسن علی بن محمّد سمری را نوشتم و از نزد او بیرون رفتم چون روز ششم در رسید به نزد او، رفتیم دیدیم که در حات احتضار است آنگاه به او گفته شد که وصی تو بعد از تو کیست؟ گفت: خدا را امری است باید او را به تمام برساند، این را گفت و وفات نمود رحمه اللَّه.(1556)
و نیز از شیخ صدوق در «کتاب کمال‏الدّین» نقل شده که وفات علی بن محمّد سمری در سال سیصد و بیست و نه از هجرت بوده است و بنابراین مدت غیبت صغری که سفراء و وکلاء و نواب مخصوص حضرت حجةاللَّه علیه السلام که از جانب او مأمور به سفارت و نیابت بودند قریب به هفتاد و چهار سال خواهد بود که قریب به چهل و هشت سال ایام سفارت عثمان بن سعید عمری و پسر او محمّد بن عثمان بن بود و قریب بیست و شش سال مدت سفارت شیخ ابوالقاسم حسین بن روح و شیخ ابوالحسن علی بن محمّد سمری بود و بعد از گذشتن این مدت سفارت منقطع شد و غیبت کبری واقع گردید. پس هرکه ادعای سفارت و نیابت خاصه نمایند و یا بر طبق آن دعوی مشاهده نماید کذاب و مفتری خواهد بود بر حضرت حجت - عجل اللَّه فرجه - بلکه مرجع دین و احکام شریعت به امر آن حضرت راجع به سوی علماء و فقهاء و مجتهدین است که از برای ایشان نیابت ثابت است علی سبیل العموم چنانکه توقیع شریف در جواب مسائل اسحاق بن یعقوب که یکی از اجله و اخیار علماء شیعه و حمله اخبار است که به توسط محمّد بن عثمان سعید عمری عریضه به خدمت حضرت صاحب‏الأمر علیه السلام عرضه کرده بود و مسایل چندی سؤال نموده بود که آن حضرت در توقیع شریف جواب مسایل او را فرمود: از آن جمله فرمود:
وَ اَمّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فِیها اِلی‏ رُواةِ حَدیثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَ اَنَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ.(1557)
و در روایت دیگر از حضرت امام محمّد باقر علیه السلام چنین امر شد که:
اُنْظُرُوا اِلی‏ مَنْ کانَ مِنْکُمْ قَدْ رَوی‏ حَدیثَنا وَ نَظَرَ فی حَلالِنا وَ حَرامِنا وَ عَرَفَ اَحْکامَنا فَارْضَوا بِهِ حَکَماً فَاِنِّی قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَیْکُمْ حاکِماً فِاذا حَکَمَ بِحُکْمِنا فَلَمْ یُقْبَلْ مِنْه فَاِنَّما بِحُکْمِ اللَّهِ اسْتَخَفَّ وَ عَلَیْنا رَدَّ وَ الرَآدُّ عَلَینا رادٌّ عَلَی اللَّهِ وَ هُوَ فی حَدِّ الشِّرْکِ بِاللَّهِ.
و در روایت دیگر مُجارِی الاُمُورِ بِیَدِ الْعُلَماءِ بِاللَّهِ الاُمَناءِ عَلی‏ حَلالِهِ وَ حَرامِهِ.
مستفاد از فرمان این دو حجت پروردگار آنکه: علما و حفظه علوم و اخبار و آثار ایشان که صاحب نظر و اهل استنباطاند که از روی معرفت و دانش عارف‏اند به احکام صادره از ایشان باید متکلفین رجوع به ایشان نمایند در اخذ مسائل حلال و حرام و قطع منازعات که آنچه ایشان می‏فرمایند حجت است از برای عامه مکلفین به استجماع ایشان مر شرایط فتوی را از قوه استنباط و عدالت و بلوغ و عقل و سایر شرایط اجتهاد و از برای ایشان است نیابت عامه که خلق من باب الجاء و اضطرار مکلف‏اند به رجوع نمودن به ایشان، دیگر تعیین نایب مخصوصی در زمان غیبت کبری نفرمودند بلکه حکم فرمودند به انقطاع نیابت خاصه و سفارت. انتهی.(1558)
تمام شد آنچه مقدر شده بود ثبت آن در این کتاب شریف در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان سنه هزار و سیصد و پنجاه هجری در جوار روضه رضویه علوی علی ثاویها آلاف التسلیم و التحیة بید الاحقر العاصی عباس بن محمّدرضا القمی، رجاء واثق و امید صادق که خوان مؤمنین و شیعیان حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام این گنهکار رو سیاه را از دعای خیر و طلب مغفرت فراموش نفرمایند.
وَالْحَمْدُللَّهِ اَوّلاً وَ آخِراً وَ صَلَّی اللَّهُ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ‏
مستدعی است از برادران دینی آنکه هرگاه خواستند از روی نسخه شریفه استنساخ کنند تمام آنچه در حاشیه نوشته شده، اگر آخرش «صحه» نوشته شده، در متن بنویسند، و اگر آخرش «منه» رقم شده، در حاشیه بنویسند، و اعرابهای کلمات را بگذارند، و اول مطالب که به خط جلی نوشته شده به خط جلی بنویسند، خصوصاً «باب» و «فصل»، و در حسن خط و صحت آن بکوشند، مشروط بر آنکه تصرف در این نسخه نکنند.
و بالجمله: چون بسیار زیاد زحمت در این نسخه کشیده شده، هرکه مسامحه کند در این مطالب که عرض شده عاق حضرت سیدالشهداء علیه السلام بوده باشد، و مشمول مراحم آن جناب نشود. و اگر به تمام آنچه عرض شد عمل کرد و تمام حواشی و ملحقات را به نحو صحت نوشت از شفاعت آن حضرت بی بهره نباشد و رو سفید با شهدای کربلا محشور شود، ان شاء اللَّه تعالی.
«حررّهُ الأحقرُ مولفه العاصی: عبّاس بن محمّدرضا القمی، فی مشهد المقدّس الرّضوی».

...................) Anotates (.................
1) خرائج قطب رواندی 2/751.
2) جلاءالعیون ص 831، انتشارات سرور، قم.
3) ارشاد شیخ مفید 2/37، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، لاحیاء التراث.
4) الکافی 6/473 - 474، باب نقش الخواتیم.
5) علل الشرایع شیخ صدوق 1/272، باب 166، دارالحجّة للثقافة، قم.
6) علل الشرایع 1/273، باب 167، حدیث اول.
7) علل الشرایع 1/269، باب 165، حدیث اول.
8) کشف الغمّة 2/260، ترجمه علی زواره‏ای رحمه اللَّه.
9) سوره آل عمران (3)، آیه 134.
10) ارشاد شیخ مفید، 2/145 - 146.
11) ترجمه کشف الغمّة 2/296.
12) همان مأخذ، به اختصار آمده.
13) ارشاد شیخ مفید، 2/147.
14) مناقب ابن شهر آشوب 4/176، تحقیق: دکتر بقاعی.
15) عیون الأخبار الرضا علیه السلام شیخ صدوق 2/145، طوس، قم.
16) خصال شیخ صدوق، ص 517 - 519، حدیث چهارم.
17) حلیة الاولیاء 3/133.
18) دعوات راوندی ص 168.
19) تاریخ ابن اثیر 4/113.
20) ربیع الابرار 1/352، أعلمی، بیروت.
21) حلیة الاولیاء 3/133.
22) عین الحیاة 1/70 - 72، چاپ دارالاعتصام، قم.
23) عین الحیاة 1/72.
24) الکافی 3/300، حدیث پنجم.
25) بحار الانوار 46/61.
26) بحار الانوار 46/80
27) عین الحیاة 1/70 - 73.
28) فرحة الغری ص 75، حدیث 19، تحقیق: آل شبیب الموسوی.
29) الکافی 2/451.
30) احیاء العلوم غزالی، 1/268، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
31) حدیقة الشیعه 2/693 - 694، چاپ انصاریان، قم.
32) خرائج قطب راوندی 1/265.
33) امالی شیخ مفید ص 43، مجلس 6، حدیث اول، به جای اصحابی))لأصحابه آمده است.
34) جامع الاخبار ص 91.
35) بحار الانوار 75/415 از تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام نقل کرده.
36) ترجمه کشف الغمّه 2/304.
37) دعوات راوندی ص 144.
38) عین الحیاة 2/44.
39) ترجمه کشف الغمّه 2/274.
40) بحار الانوار 46/95.
41) ترجمه کشف الغمّه 2/313.
42) خصال شیخ صدوق ص 240، حدیث 90.
43) بحار الانوار 78/161.
44) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی، ص 39، خطبه 41.
45) بحار الانوار 78/160.
46) بحار الانوار 74/264.
47) خصال شیخ صدوق ص 159، حدیث 207.
48) بحار الانوار 78/151.
49) بمذئبة بادالذارعین (نسخه بدل).
50) یخصمونها (نسخه بدل).
51) الصحیفة السجادیة الجامعة ص 499 - 512، مناجات 214، زیر نظر: سید محمدباقر ابطحی اصفهانی، چاپ دوم، سال 1413 ه ق.
52) بحار الانوار 46/85 - 87.
53) الامام زین‏العابدین علیه السلام عبدالرزّاق مقرم، ص 243 - 245، نجف، مکتبة النجاح، سال 1374 ق.
54) الصحیفة السجّادیة الجامعة ص 520، مناجات 219.
55) نگهبان و باغبان باغ انگور.
56) دلائل الامامة طبری، ص 87.
57) حدیقة الشیعه 2/683، چاپ انصاریان، قم.
58) حدیقة الشیعه 2/683 - 685، چاپ انصاریان، قم.
59) دفاع از تشیع) (ترجمه الفصول المختاره شیخ مفید) ص 547.
60) حدیقة الشیعه 2/688.
61) حدیقة الشیعه 2/691 - 693.
62) کمال الدین شیخ صدوق، ص 536.
63) تنقیح المقال علامه مامقانی 3/75 (فصل النساء) چاپ سه جلدی.
64) رجال کشّی 1/386.
65) قواعد شهید اول، ص 232.
66) کلمه طیبة محدث نوری، ص 18، چاپ اسلامیّه.
67) حلیة المتقین ص 156، فصل پنجم، چاپ اعلمی، تهران.
68) کلمه طیّبه ص 18.
69) غوالی الّلئالی 1/ 111.
70) معلوم است مراد از بلند گذاشتن ریش مقابل گرفتن شارب است که چندان بلند گذارند از حد قبضه تجاوز کند،
و لقد احسن من قال: اللّحیة لحلیة مالم تطل عن الطّلیة؛ یعنی ریش زینت است مادامی که تجاوز نکند از طلیه، به معنی گردن و بیخ آن است.
71) کلمه طیّبه محدث نوری، ص 18 - 19.
72) جامع صغیر 2/155.
73) کلمه طیّبه محدث نوری، ص 19.
74) سوره بقره (2)، آیه 122.
75) بحارالانوار 76/68، حدیث سوم.
76) توحیدمفضل ص 85، چاپ هجرت، قم.
77) ر.د: رسالة فی حرمة حلق اللحیة علامه محمدجواد بلاغی، که در کتاب الرّسائل الاربعة عشرة تحقیق: آیةاللَّه استادی، چاپ شده است.
78) ر.ک: همان مأخذ.
79) ر.ک: همان مأخذ.
80) بحارالانوار 76/99.
81) بحارالانوار 76/99.
82) بحارالانوار 76/113 - 114.
83) بحارالانوار 76/117.
84) سوره اعراف (7)، آیه 31.
85) البرهان فی تفسیر القرآن 3/149، حدیث 11، أعلمی، بیروت.
86) دلائل الامامة ابوجعفر طبری، ص 201، حدیث 119، مدینة المعاجز 9/294.
87) بحارالانوار 46/41.
88) سوره عنکبوت (29)، آیه 69.
89) مناقب ابن شهر آشوب، 4/150.
90) الخرائج 1/267.
91) الاصابه ابن حجر عقلانی 5/301، شماره 7050.
92) مجالس المؤمنین شوشتری 2/498.
93) مجالس المؤمنین 2/495.
94) ترجمه کشف الغمّه 2/307 - 308.
95) مناقب ابن شهر آشوب 4/155 - 156.
96) مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی، ص 122.
97) مروج الذهب مسعودی 3/70.
98) الامامة والسیاسة ابن قتیبه 1/237 - 238.
99) ناسخ التواریخ زندگی امام سجاد علیه السلام 2/387 - 388.
100) الکامل 4/111.
101) الاحتجاج طبرسی، 2/149.
102) اثبات الوصیة ص 174، چاپ انصاریان، قم.
103) الکافی 1/360.
104) کفایة الاثر ص 239 - 240.
105) کفایة الاثر ص 241 - 243، چاپ بیدار، قم.
106) الکافی 2/249.
107) بحارالانوار 46/229.
108) جلاءالعیون ص 840، بصائرالدرجات ص 483، حدیث 11.
109) سوره زمر، آیه 74.
110) تفسیر علی بن ابراهیم قمی 2/254.
111) الکافی 1/468، حدیث 5.
112) مدینة المعاجز 23/298.
113) دعوات راوندی ص 250.
114) بحارالانوار 46/149.
115) جنّات الخلود ص 25، جدول یازدهم.
116) مناقب ابن شهر آشوب 4/149.
117) ارشاد شیخ مفید 2/169.
118) ارشاد شیخ مفید 2/170.
119) عمدة الطالب ص 253.
120) الفهرست منتجب‏الدین تحقیق: علامه محدث ارموی، ص 131.
121) همان مأخذ، ص 29.
122) ارشاد شیخ مفید 2/170 - 171.
123) رسائل سید مرتضی علم‏الهدی.
124) سوره فرقان (25)، آیه 63، در قرآن به جای یمشی یمشون ذکر شده است.
125) مروج الذهب 4/278.
126) احکام النساء ص 13.
127) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 1/41.
128) مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی، ص 464، 472.
129) معجم البلدان 4/305.
130) ارشاد شیخ مفید 2/171 - 172.
131) مجالس المؤمنین) 2/253. این ابیات از حسن بن کنانی است که مرحوم شوشتری از کتاب ربیع‏الانوار نقل کرده است.
132) ریاض‏السالکین سید علیخان 1/73.
133) ریاض‏السالکین 1/73.
134) مروج‏الذهب 3/206 - 208.
135) نگهبان و باغبان باغ انگور.
136) امالی شیخ صدوق ص 477، مجلس 62، حدیث 643.
137) عیون اخبار الرضا علیه السلام شیخ صدوق 1/252.
138) ارشاد شیخ مفید 2/173.
139) مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی، ص 145 - 150.
140) دیوان دعبل الخزاعی ص 136، تحقیق: عبدالصاحب عمران الدّجیلی.
141) سوره رعد (13)، آیه 39.
142) سوره نساء، (4)، آیه 58.
143) ریاض السالکین 1/69 - 144.
144) مقاتل الطالبیین، ص 332.
145) مقاتل الطالبیین ص 506.
146) مقاتل الطالبیین ص 510.
147) یعنی حاجت و اندوه (شیخ عباس قمی).
148) رثّیت المّیت تربیة؛ یعنی ستودم میت را و گریستم بر وی.
149) عمدة الطالب ص 278.
150) مقاتل الطالبیین ص 342 - 361.
151) مقاتل الطالبیین ص 345 - 347.
152) همان مأخذ، ص 349.
153) مقاتل الطالبیین ص 355 - 356.
154) مقاتل الطالبیین ص 528 - 529. ابوالفرج اصفهانی به جای میکال ضبط کرده است.
155) عمدة الطالب ص 290.
156) بحارالانوار 66/197.
157) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 8/126 - 214.
158) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی، ص 126، خطبه 128.
159) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 8/136.
160) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 8/150.
161) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی، ص، خطبه 102.
162) سلافة العصر ص 10.
163) مجالس المؤمنین 2/230.
164) همان مأخذ 2/ 231.
165) ارشاد شیخ مفید 2/174.
166) همان مأخذ.
167) همان مأخذ.
168) مقاتل الطالبیین ص 491.
169) مجالس المؤمنین 1/496.
170) رجال علامه حلی ص 233، شماره 12.
171) اکمال‏الدّین ص 505، حدیث 36.
172) روح و ریحان ص 493 - 495.
173) سوره احزاب (33)، آیه 19.
174) مجالس المؤمنین 1/147 - 148.
175) رجال نجاشی ص 64، شماره 150.
176) معالم‏العلماء ص 36.
177) مجالس المؤمنین 1/196.
178) رجال کشّی 2/856، مجالس المؤمنین 1/496 - 497.
179) ر.ک: ریاض العلماء 5/222 - 223.
180) معجم‏البلدان 4/139.
181) تحفة الأزهار 2/181 - 182، چاپ میراث مکتوب.
182) در ریاض العلماء به جای بجده، نجده ضبط شده.
183) در ریاض العلماء به جای منبة، غنیة ذکر شده است.
184) ریاض العلماء 3/ 258 - 265.
185) تحفةالأزهار 2/182.
186) عمدةالطالب ص 333.
187) رجال نجاشی ص 395، شماره 1085.
188) عمدةالطالب ص 339.
189) رمح نیزه.
190) سرّ السلسلة العلویة ص 77.
191) سوره بقره (2)، آیه 27.
192) المجدی ص 212 با مختصر تفاوت.
193) حوری منسوب است به حورة و آن قریه‏ای است در طرف فرات.
194) المواسعة و المضایقة ص 6.
195) ر.ک: مهج‏الدّعوات ص 403.
196) مفاتیح‏الجنان ص 783، چاپ انصاریان، قم.
197) مجالس المؤمنین 1/88 - 89.
198) عمدةالطالب ص 341.
199) دارالسلام محدث نوری، 2/250.
200) 1350 - 223 1127.
201) نوه.
202) عمدةالطالب ص 348.
203) المجدی ص 220.
204) سرّ السلسلة العلویّة ص 80.
205) رحال النجاشی ص 443، شماره 1194.
206) دعوات رواندی ص 68.
207) همان مأخذ.
208) الکافی 1/388 - 387.
209) ارشاد شیخ مفید 2/159.
210) بحارالانوار 46/225.
211) تذکرة الخواص ص 302.
212) الصواعق المحرقه ص 201.
213) ر.ک: جلاءالعیون علامه مجلسی، ص 849.
214) مناقب ابن شهر آشوب 4/213، شعر از قرطی است.
215) ارشاد شیخ مفید 2/160.
216) رجال کشّی 1/386.
217) بحارالانوار 46/295.
218) مناقب ابن شهر آشوب 4/212.
219) همان مأخذ 4/213 از کتاب فضائل الصحابة نقل کرده.
220) ر.ک: کفایةالاثر ص 298.
221) همان مأخذ 2/319.
222) همان مأخذ.
223) ر.ک: روضةالواعظین 2/333.
224) الکافی 2/487.
225) الکافی 2/499.
226) ترجمه کشف الغمّه 2/332.
227) تذکرةالخواص ص 305.
228) بحارالانوار 46/291.
229) جنات الخلود ص 25، جدول 12.
230) الصواعق المحرقه ص 201.
231) ارشاد شیخ مفید 2/161 - 162.
232) المستطرف 1/16، چاپ دارالأضواء، بیروت.
233) سورة سبأ(34)، آیه 13.
234) بحارالانوار 77/142.
235) تفسیر البرهان 1/110، أعلمی، بیروت.
236) ترجمه کشف الغمّه 2/ 363.
237) مناقب ابن شهر آشوب، 4/224.
238) فوات الوفیات)ابن شاکر کتبی 2/309، مستدرک الوسائل 3/465، چاپ سه جلدی.
239) بحارالانوار 46/300.
240) امالی شیخ طوسی ص‏47، مجلس 2، حدیث 57.
241) امالی شیخ صدوق ص 517، مجلس 66، حدیث 707.
242) همان مأخذ.
243) الدّرة النجفیّة ص 65.
244) الکافی 3/226.
245) بحارالانوار 74/142.
246) ارشاد شیخ مفید 2/166.
247) الخرائج راوندی 2/595.
248) الخرائج راوندی 2/597.
249) مناقب ابن شهر آشوب، 4/209 - 210.
250) الکافی 1/396 - 397.
251) رجال کشّی 2/780.
252) مناقب ابن شهر آشوب 4/228، جنّة الأمان کفعمی ص 822.
253) مستدرک الوسائل 3/582، چاپ سه جلدی.
254) مجالس المؤمنین 1/305.
255) همان مأخذ.
256) همان مأخذ.
257) مجالس المؤمنین 1/306.
258) مستدرک الوسائل 3/582، چاپ سه جلدی.
259) بحارالانوار 46/239.
260) الخرائج راوندی 1/272.
261) بحارالانوار 46/247.
262) دلائل الامامة طبری ص 218.
263) مدینة المعاجز 10/323، دلائل‏الامامة ص 221.
264) بحارالانوار 46/335.
265) الکافی 1/67.
266) الثاقب فی المناقب ابن حمزه طوسی ص 375، حدیث 309.
267) الخرائج راوندی 2/821.
268) مشارق‏الأنوار برسی ص 90.
269) الخرائج راوندی 2/595.
270) تحف‏العقول ص 292.
271) همان مأخذ.
272) مستدرک‏الوسائل 3/408، چاپ سه جلدی.
273) تحف‏العقول ص 293.
274) همان مأخذ.
275) همان مأخذ.
276) همان مأخذ، ص 294.
277) همان مأخذ.
278) همان مأخذ.
279) ر.ک: الکافی 1/32 - 71.
280) کلمه طیبه محدث نوری ص 87، چاپ اسلامیه.
281) کلمه طیبه محدث نوری، ص 87، مشکاةالأنوار ص 238، حدیث 691 و 692.
282) کلمه طیبه ص 88.
283) کلمه طیبه محدث نوری، ص 89، چاپ اسلامیه.
284) تحف‏العقول ص 294.
285) تحف‏العقول ص 295.
286) مجموعه ورّام 1/57.
287) دیوان علی علیه السلام ص 24، منشورات الرّضی.
288) تحف‏العقول ص 295.
289) تحف‏العقول ص 296.
290) همان مأخذ.
291) مشکاةالانوار ص 412، حدیث 1378.
292) همان مأخذ، ص 411، حدیث 1373.
293) بحارالانوار 6/315.
294) بحارالانوار 37/314.
295) تحف‏العقول ص 298.
296) الکافی 2/74 - 75.
297) سوره اعراف (7)، آیه 56.
298) بحارالانوار 22/467.
299) بحارالانوار 84/183.
300) سوره مائده (5)، آیه 3.
301) سوره آل عمران (3)، آیه 180.
302) سوره قیامت (75)، آیه 16.
303) سوره حاقه (69)، آیه 12.
304) سوره نحل (16)، آیه 89.
305) سوره یاسین (36)، آیه 12.
306) سوره انعام (6)، آیه 38.
307) سوره هود (11)، آیه 86.
308) جلاءالعیون ص 851 - 858.
309) الکافی 8/182.
310) الکافی 3/262.
311) الکافی 3/144 و 200، بصائرالدرجات ص 481.
312) بصائرالدرجات ص 482.
313) بصائرالدرجات 2/711.
314) الکافی 8/183.
315) الکافی 3/217.
316) الکافی 5/117.
317) الکافی 3/251، جلاءالعیون ص 859 - 865.
318) ارشاد شیخ مفید 2/176، إعلام الوری طبرسی 1/511.
319) ارشاد 2/176 - 177.
320) غایةالاختصار ابن زهره، ص 102.
321) روضات‏الجنات 2/127.
322) المجدی فی أنساب الطالبیین ص 144.
323) الخرائج راوندی 1/268، مناقب ابن شهر آشوب 4/294.
324) مناقب ابن شهر آشوب 4/303.
325) امالی شیخ صدوق ص 543، مجلس 70، حدیث 726.
326) بحارالانوار 47/10.
327) الکافی 6/473.
328) مکارم الاخلاق ص 90.
329) الکافی 1/472.
330) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 224، خطبه 1193. اثبات الوصیّه ص 182، چاپ انصاریان، قم.
331) -
332) بحارالانوار 46/367.
333) ارشاد شیخ مفید 2/179.
334) نورالابصار شبلنجی ص 294.
335) الامام الصادق علیه السلام علامه محمدحسین مظفر 1/180.
336) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 1/18 - 19.
337) مناقب ابن شهر آشوب 4/277.
338) خصال شیخ صدوق 1/167.
339) بحارالانوار 17/30.
340) توحید مفضل ص 40، چاپ هجرت.
341) تذکرةالخواص ص 310.
342) بحارالانوار 47/45.
343) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/3، حدیث 7.
344) مشکاةالأنوار ص 380، حدیث 1250.
345) ثواب‏الاعمال ص 307 - 309، نشر اخلاق، قم.
346) کلمه طیبة محدث نوری، ص 295 - 296.
347) مناقب ابن شهر آشوب 4/295.
348) مناقب ابن شهر آشوب 4/296.
349) بحارالانوار 47/50.
350) الکافی 4/113، حدیث 3.
351) الکافی» 4/113، حدیث 3.
352) الکافی 5/76، حدیث 13.
353) الکافی 5/289، حدیث 3.
354) الخرائج راوندی 1/303، مناقب ابن شهر آشوب 4/253.
355) مناقب ابن شهر آشوب 4/261، با مختصر تفاوت از علی بن ابی حمزه نقل کرده است.
356) الکافی 8/87، حدیث 50.
357) بحارالانوار 75/242.
358) بحارالانوار 75/270.
359) التحصین و صفات العارفین ابن فهد حلّی ص 34، چاپ لاهیجی.
360) الاربعون حدیثاً شیخ بهائی، ص 265 - 267.
361) التحصین ابن فهد ص 35.
362) مواربه بعنی با هم زیرکی کردن.
363) بحارالانوار 47/60.
364) عین الحیاة 1/381 - 385، لمعه چهارم.
365) بحارالانوار 75/239.
366) بحارالانوار 75/12 با مختصر تفاوت.
367) سوره شرح (94)، آیه 5 - 6.
368) بحارالانوار 75/38.
369) بحارالانوار 75/205.
370) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی، ص 362، کلمه نهم.
371) بحارالانوار 70/131.
372) بحارالانوار 75/270.
373) بحارالانوار 75/280.
374) بحارالانوار 68/338.
375) کشکول شیخ بهائی ترجمه عزیزاللَّه کاسب ص 578.
376) خصال شیخ صدوق 1/100، حدیث 52.
377) بحارالانوار 75/245.
378) بحارالانوار 75/241.
379) بحارالانوار 67/296.
380) الکافی 2/77.
381) الکافی 2/77.
382) بحارالانوار 67/305.
383) بحارالانوار 67/306.
384) خصال شیخ صدوق 1/259 - 296.
385) بحارالانوار 65/166 - 167.
386) قصص العلماء ص 343.
387) حیاةالحیوان 1/153.
388) کشکول شیخ بهائی ترجمه عزیزاللَّه کاسب ص.
389) کلمه طیبه محدث نوری ص 191، چاپ اسلامیه.
390) امالی شیخ صدوق ص 365، مجلس 48، حدیث 454.
391) بحارالانوار 75/249.
392) بحارالانوار 47/206.
393) بحارالانوار 75/246.
394) بحارالانوار 60/225.
395) بحارالانوار 60/229.
396) بحارالانوار 47/64.
397) ترجمه کشف الغمّه 2/420.
398) مناقب ابن شهر آشوب 4/244، تحقیق: دکتر بقاعی.
399) مناقب ابن شهر آشوب 4/262.
400) مناقب ابن شهر آشوب 4/262 - 263.
401) مناقب ابن شهر آشوب 4/257 - 258.
402) بحارالانوار 47/122.
403) بحارالانوار 47/93.
404) الکافی 5/151.
405) الکافی 1/474.
406) الکافی 1/475.
407) الخرائج راوندی 1/294.
408) الخرائج راوندی 2/616.
409) الخرائج راوندی 2/617.
410) سوره صاد (38)، آیه 39.
411) الخرائج راوندی 2/622.
412) الثاقب فی المناقب ص 395 - 396، حدیث 322.

413) ارشاد شیخ مفید 2/185.
414) الکافی 8/293.
415) مهج الدّعوات ابن طاوس ص 261، بیروت، أعلمی.
416) مناقب ابن شهر آشوب 4/251 - 252، تحقیق: دکتر بقاعی.
417) مهج الدّعوات ابن طاوس ص 234 - 239، بیروت، أعلمی.
418) مخفی نماند که عبارت خبر این است: فصیّرنی فی بعضی حبوسک علامه مجلسی جیوشک به جیم و یاء دو نقطه و شین معجمه خوانده و این معنی را فرموده، لیکن ظاهر این است که حبوسک به حاء مهمله و باء موحده و سین مهمله است؛ یعنی مرا در بعض محبسهای خودت قرار ده تا مرا مرگ رسد.
419) مهج الدّعوات ابن طاوس ص 239 - 245.
420) مهج الدّعوات ابن طاوس ص 245 - 247.
421) مهج الدّعوات ابن طاوس ص 248، أعلمی، بیروت.
422) جلاءالعیون ص 872 - 882، انتشارات سرور، قم.
423) جنات الخلود ص 28، جدول 13.
424) مشکاةالانوار ص 75، حدیث 145.
425) در روایت هفتاد دینار آمده و آنکه به جای دینار، اشرفی ذکر شده است ظاهراً درست نیست،
برای اینکه کلمه اشرفی منسوب به اشرف خان یا یک فرمانروای اشرف نام دیگر است و در زمان عباسیان اشرفی وجود نداشته است (ویراستار). ضمناً در بعضی روایات دینار و در بعضی درهم آمده که هر دو به اشرفی ترجمه شده که درست نیست چون دینار، طلا است و درهم، نقره. (ویراستار)
426) سوره رعد (13)، آیه 21.
427) الغیبة شیخ طوسی ص 197.
428) الکافی 1/476.
429) الکافی 3/251.
430) ثواب الأعمال و عقاب الأعمال شیخ صدوق، ص 493.
431) بحارالانوار 47/333.
432) اثبات الوصیة مسعودی ص 189، شایان ذکر است که در این نسخه که چاپ انتشارات انصاریان قم است به جای 65 سال، 66 سال ذکر شده است.
433) بحارالانوار 47/251.
434) مناقب ابن شهر آشوب 4/345.
435) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 885.
436) ارشاد شیخ مفید 2/209 - 210.
437) بحارالانوار 47/247.
438) تحفةالأزهار 3/72. در تحفةالأزهار به جای سال 142، سال 133 ذکر شده است.
439) ارشاد شیخ مفید 2/210.
440) مجالس المؤمنین 2/310، اسلامیه، تهران.
441) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 7/48 - 49.
442) همان مأخذ.
443) تحفطةالأزهار 3/54 - 55.
444) الخرائج راوندی 1/308.
445) بحارالانوار 47/261.
446) تحفةالأزهار 3/55.
447) عمدةالطالب ص 249.
448) غایة الاختصار ص 92.
449) نورالأبصار ص 390.
450) نورالأبصار ص 387، منشورات الرضی، قم.
451) نورالأبصار ص 387.
452) سوره انعام (6)، آیه 127.
453) ر.ک: تحفةالأزهار 3/64 - 66.
454) بحارالانوار 10/249 - 291.
455) رجال کشّی 2/729.
456) هدیةالزّائرین شیخ عباس قمی، ص 174، تبریز، سال 1343 ق.
457) روضة الشهداء ص 413.
458) از تاریخ قم نقل است که فاطمه دختر قاسم بن احمد بن علی بن جعفر مادر محمّد عزیزی است که از قم به طرف بغداد رفت و او را در نهروان کشتند و جنازه او را به قم آوردند و به نزدیک مسجد رضائیه او را دفن کردند، و فاطمه به مقبره مالون مدفون است و او را از آنجا زیارت می‏کنند و محمّد عزیزی فرزند عبداللَّه بن حسین بن علی بن محمّد بن امام جعفر صادق علیه السلام است، و ظاهراً همین امام‏زاده است که معروف است به سید سربخش.
459) و بدان نیز که از احفاد علی بن جعفر عریضی است سید فاضل و عالم کامل آقا سید محمّد اصفهانی معروف به امامی که تلمیذ علامه مجلسی است و صاحب کتاب تراجیح است در فقه و ترجمه‏شفاء و اشارات شیخ رئیس و کتاب هشت بهشت و آن ترجمه هشت کتاب است از کتب اصحاب، مانند: خصال، کمال‏الدّین، عیون اخبار الرضا، امالی و غیر ذلک و او را امالی می‏گفتند به جهت انتسابش به امامزاده ابوالحسن علی زین‏العابدین بن نظام‏الدّین احمد بن شمس‏الدّین عیسی ملقب به رومی ابن جمال‏الدّین محمّد بن علی العریضی ابن الإمام جعفر الصادق علیه السلام که در محله جملان اصفهان مدفون است.
460) تغلب بر وزن تضرب است.
461) مجالس المؤمنین 1/326.
462) رجال ابن داود ص 29.
463) -
464) همان مأخذ.
465) مجالس المؤمنین 1/326.
466) رجال النجاشی ص 12.
467) رجال کشّی 2/705.
468) مستدرک الوسائل 3/562، چاپ سه جلدی.
469) مجالس المؤمنین 1/340.
470) رجال علامه حلی ص 136.
471) مجالس المؤمنین 1/340.
472) مجالس المؤمنین 1/331.
473) تنقیح المقال مامقانی 1/191.
474) بحارالانوار)66/282.
475) رجال کشّی 2/458.
476) فرحة الغری ص 75، تحقیق: آل شبیب الموسوی.
477) تنقیح المقال 1/261.
478) الاختصاص ص 207.
479) تنقیح المقال 1/261.
480) رجال کشّی 1/414.
481) رجال علامه حلی ص 63.
482) رجال کشی 1/47.
483) رجال کشی 1/414.
484) همان مأخذ ص 415.
485) بحارالانوار 66/3.
486) بحارالانوار 23/9.
487) بحارالانوار 47/407.
488) رجال کشی 1/328.
489) ر.ک: مجالس المؤمنین 1/347.
490) مجمع‏البیان 5/380.
491) مجالس المؤمنین 1/347.
492) الأغانی ابوالفرج اصفهانی 7/286.
493) رجال کشی 1/346.
494) رجال کشی 1/345.
495) همان مأخذ.
496) همان مأخذ.
497) رجال کشی 1/346.
498) رسالة أبی غالب الزراری ص 136، تحقیق: سید محمدرضا حسینی.
499) رجال کشی 1/350.
500) رجال کشی 1/419.
501) رجال کشی 2/601.
502) بحارالانوار 47/336.
503) رجال کشی 2/740.
504) بحارالانوار 98/331.
505) بحارالانوار 98/197.
506) بحارالانوار 98/296.
507) فرحة الغری عبدالکریم بن طاوس ص 85، تحقیق: آل شبیب الموسوی.
508) کامل الزّیارة ص 34، باب 9، حدیث 11، چاپ مکتبة الصدوق.
509) رجال کشی ص 393.
510) رجال کشی 2/518.
511) رجال کشی ص 246.
512) رجال النجاشی ص 246.
513) رجال کشی 2/514.
514) رجال کشی 2/518.
515) رجال کشی 2/624.
516) رجال کشی 2/625.
517) رجال کشی 2/623.
518) رجال کشی 2/794.
519) رجال کشی 2/473.
520) همان مأخذ.
521) رجال کشی 2/472.
522) رجال کشی 2/473.
523) رجال کشی 2/642.
524) مجالس المؤمنین 1/338، رجال حلی ص 136، رجال کشی 1/400.
525) مجالس المؤمنین 1/339، رجال کشی 1/400.
526) رجال کشی 1/400.
527) مستدرک الوسائل 3/701، چاپ سه جلدی.
528) مجالس المؤمنین 1/354.
529) مجالس المؤمنین 1/354 و الاحتجاج 2/313 - 314، با مختصر تفاوت.
530) سورة مریم (19)، آیه 83.
531) مجالس المؤمنین 1/354.
532) رجال کشی 2/426، مجالس المؤمنین 1/357.
533) مجالس المؤمنین 1/342.
534) رجال کشی 1/383.
535) رجال کشی 1/385، مجالس المؤمنین 1/341.
536) رجال کشی 1/384.
537) رجال کشی 1/388.
538) تنقیح المقال 3/221 از تهذیب نقل کرده.
539) تنقیح المقال 3/221.
540) الغیبة شیخ طوسی ص 210.
541) رجال کشی 2/575.
542) رجال کشی 2/675 - 676.
543) الکافی 5/94.
544) الکافی 8/304.
545) الکافی 4/34.
546) رجال کشی» 2/679.
547) انساب سمعانی 5/86.
548) ما آن عوذه را در باقیات صالحات و آن زیارت و دعا را در مفاتیح ذکر کردیم (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
549) مستدرک الوسائل 3/861، رجال النجاشی ص 448.
550) بحارالانوار 50/88.
551) تاریخ ابن اثیر 6/164.
552) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 891.
553) الکافی 1/476.
554) الکافی 1/476 - 477.
555) جلاءالعیون ص 893.
556) محاسن برقی ص 418.
557) بحارالانوار 75/209.
558) ارشاد شیخ مفید 2/219.
559) مطالب السئول ابن طلحه ص 83.
560) بحارالانوار 48/101 - 102.
561) مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی ص 413.
562) بحارالانوار 48/103 - 104.
563) بحارالانوار 48/119.
564) تاریخ بغداد 13/27.
565) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/89.
566) مصباح الزائر ابن طاوس، ص 382.
567) عیون اخبار الرضا علیه السلام شیخ صدوق 1/106 - 108.
568) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/93 - 95.
569) مناقب ابن شهر آشوب 4/322، جلاءالعیون ص 913.
570) بحارالانوار 48/102 - 103.
571) تقضقضت و تضعضعت (نسخه بدل).
572) مناقب ابن شهر آشوب 4/344.
573) بحارالانوار 48/174.
574) بحارالانوار 71/ 313 - 314.
575) بشر به کسر باء صحیح است و بشر غلط مشهور است.
576) سوره نوح (7)، آیه 19.
577) الکافی 2/658.
578) بحارالانوار 72/138.
579) بحارالانوار 72/137.
580) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/88 - 93.
581) سوره نجم (53)، آیه 23.
582) الکافی 1/481 - 484.
583) الکافی 1/144.
584) سوره حجر (15)، آیه 87.
585) سوره نجم (53)، آیه 23.
586) سوره نجم (53)، آیه 19 - 20.
587) سوره نجم (53) آیه 23.
588) رجال کشی 2/565.
589) سوره یس (36)، آیه 39.
590) سوره توبه (9)، آیه 25.
591) مناقب ابن شهر آشوب 4/315.
592) مناقب ابن شهر آشوب 4/285.
593) الکافی 1/477.
594) الکافی 1/404.
595) رجال کشی 2/735.
596) بحارالانوار 48/35.
597) مناقب ابن شهر آشوب 4/269.
598) قرب الاسناد حمیری، ص 333، چاپ مؤسسه آل‏البیت علیهم السلام.
599) حدیقة الشیعه مقدس اردبیلی 2/822، چاپ انصاریان، قم.
600) حدیقة الشیعه 2/823 - 824.
601) حدیقة الشیعه مقدس اردبیلی 2/828.
602) مناقب ابن شهر آشوب 4/323 - 324.
603) تعریج خماییدن و میل کردن و توقف نمودن.
604) مغنی جای و منزل، جمع آن است.
605) سوره حجرات (49)، آیه 12.
606) سوره طه، (20)، آیه 82.
607) ترجمه کشف الغمه 3/4.
608) الکشکول شیخ بهائی 2/342، چاپ دو جلدی، در ترجمه فارسی کشکول، این مطلب حذف شده است.
609) ترجمه کشف الغمه 3/6.
610) رجال کشی 2/741.
611) تعلیقة منهج المقال ص 95.
612) بحارالانوار 70/103.
613) من لایحضره الفقیه 1/170.
614) لوامع صاحبقرانی معروف به شرح الفقیه 2/400، چاپ اسماعیلیان.
615) مستدرک الوسائل 1/146، چاپ سه جلدی.
616) بحارالانوار 79/27.
617) فلاح السائل ابن طاوس ص 86.
618) من لایحضره الفقیه 1/117.
619) بحارالانوار 75/321.
620) بحارالانوار 75/322.
621) سوره نحل (16)، آیه 112.
622) بحارالانوار 75/326.
623) بحارالانوار 75/326.
624) بحارالانوار 72/354.
625) بحارالانوار 75/327.
626) بحارالانوار 75/320.
627) بحارالانوار 75/327.
628) بحارالانوار 75/323 از کتاب الدرة الباهره نقل کرده است.
629) الکافی 2/73، باب الاعتراف بالتقصیر.
630) این خبر در کتاب کافی منقول است و مرحوم مؤلف تمام روایت را نقل نکرده و از بقیه روایت معنای این دعا استفاده می‏شود و ظاهر می‏گردد که المعارین جمع معار است و معار از عاریه مأخوذ است و مراد در اینجا دین و ایمانی است که عاریت باشد.(میانجی).
631) بحارالانوار 75/320.
632) بحارالانوار 75/320.
633) عبارت این خبر به عربی این است: یاَ بُنَّیَ اِنّی مُوصیکُمْ بِوَصیِّةٍ فَمَنْ حَفَظَها لَمْ یَضَعْ مَعَها مرحوم مؤلف لَمْ یَضَعْ مَعَها را چنین ترجمه نموده: ترسانیده و بی‏آرام نخواهد شد. و معلوم می‏شود لَمْ یَضَعْ را از ضاعَهُ ضَوْعاً که اجوف واوی است گرفته و این سهو و اشتباه است؛ زیرا که در اینجا از ضاعَ ضَیْعاً مأخوذ است یعنی اجوف یایی و بنابراین معنای لَمْ یَضَعْ مَعَها این است: که تباه و هلاک نخواهد شد با این‏وصیت. (ابراهیم میانجی).
634) بحارالانوار 68/425.
635) تحف‏العقول ص 383 - 402.
636) الکافی 1/486.
637) مناقب ابن شهر آشوب 4/349.
638) سوره محمّد صلی اللَّه علیه و آله و سلم (47)، آیه 22.
639) عمدةالطالب ص 196.
640) جلاءالعیون علامه مجلسی، ص 897.
641) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 897 - 898.
642) جلاءالعیون ص 898/899.
643) جلاءالعیون علامه مجلسی، ص 899 - 900.
644) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/95.
645) جلاءالعیون ص 903.
646) الدّرّ النظیم ص 654.
647) الغیبة شیخ طوسی، ص 19.
648) جلاءالعیون علامه مجلسی، ص 903 - 904.
649) جلاءالعیون مجلسی، ص 904 - 905، بحارالانوار 48/247.
650) سوره آل عمران (3)، آیه 107.
651) امالی شیخ صدوق ص 210 - 213 مجلس 29، حدیث 235 - 237.
652) جلاءالعیون ص 905 - 906.
653) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/97 - 99.
654) عمدة الطالب ص 196.
655) مقاتل الطالبیین ص 417.
656) منبع معتبری برای گواهی ندادن احمد بن حنبل یافت نشد و استاد سید عبداللَّه فاطمی‏نیا فرمودند: این مطلب درست نیست؛ چرا که هنگام شهادت امام کاظم علیه السلام، احمد حنبل فقط پانزده سال داشته!؟ چگونه آن موقع ایشان از علمای برجسته بود. بله ایشان کتک خورده در رابطه با عدم اعتقاد به خلق قرآن و امضاء نکردن این مطلب که آن هم بعد از شهادت امام رضا علیه السلام بوده است.
657) ارشاد شیخ مفید 2/242.
658) مناقب ابن شهر آشوب، 4/3353.
659) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/99 - 100.
660) الکافی 1/381 - 382.
661) مصباح الزّائر ابن طاوس ص 382.
662) کامل الزیارات ص 313 - 314، باب 99، چاپ صدوق.
663) کامل الزیارات ص 313 - 314، باب 99، چاپ صدوق.
664) کامل الزیارات ص 313 - 314، باب 99، چاپ صدوق.
665) کامل الزیارات ص 313 - 314، باب 99، چاپ صدوق.
666) تاریخ بغداد 1/120، باب ما ذکر مقابر بغداد المخصوصة بالعلماء و الزّهاد.
667) مناقب ابن شهر آشوب 4/349.
668) عمدة الطالب ص 196.
669) و کلثم (نسخه بدل).
670) در نسخه‏ای از انساب مجدی دیدم (و محتمل است که ملحق شده باشد) مکتوب بود که شنیدم از امیر محمّد هادی بن میر لوحی مورخ که این زینب مدفونه در قریه ار زنان از قرای اصفان، دختر بلافاصله حضرت موسی بن جعفر علیه السلام است. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
671) عباسه، محتمل نیست بلکه یقیناً ملحق شده؛ زیرا که انساب مجدی تألیف شیخ ابوالحسن علی بن ابی الغنائم است چنانچه مرحوم مؤلف در جلد اول، در شرح اولاد عمر الأطرف ابن امیرالمؤمنین علیه السلام ذکر فرموده و شیخ ابوالحسن مذکور در اواسط قرن پنجم هجری فوت نموده و امیر محمّدهاد بن میرلوحی در قرن یازدهم متولد گردیده پس مسلماً عبارت مذکوره از کاتب انساب مجدی است و ملحق به اصل کتاب است. (ابراهیم احمدی میانجی).
672) ارشاد شیخ مفید 2/244.
673) عمدة الطالب ص 197.
674) ارشاد شیخ مفید 2/246.
675) غایة الاختصار ص 87 - 88.
676) این ابوالقاسم پدر شریف ابوالوفاء محمّد بن علی بن محمّد ملقطه بصری است که معروف به ابن صوفی است و پسر عموی جد صاحب مجدی است. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
677) عمدةالطالب ص 201 - 204.
678) ر.ک: فوائد الرضویه ص 282 و ص 495.
679) مجالس المؤمنین 1/500.
680) مجالس المؤمنین 1/503، خلاصة الاقوال ص 95.
681) اربعین شهید اول ص 51، حدیث 23، مجالس المؤمنین 1/501.
682) مجالس المؤمنین 1/501.
683) عمدد الطالب ص 206، مراة الجنان یافعی 2/318، تحقیق: خلیل المنصور.
684) ریاض العلماء 5/409.
685) مجالس المؤمنین 1/503 - 504.
686) مجالس المؤمنین 1/504، تاریخ ابن کثیر 12/4.
687) مجالس المؤمنین 1/504، ریاض العلماء 4/55.
688) سوره احزاب (33)، آیه 33.
689) مجالس المؤمنین 1/506.
690) عمدة الطالب ص 211.
691) فوائد الرضویة ص 123.
692) روضات الجنات 4/128، فوائد الرضویه ص 214.
693) تکملة أمل الآمل ص 104.
694) عمدة الطالب ص 230.
695) الکافی 1/312.
696) سوره صافات (37)، آیه 11.
697) الکافی 3/126.
698) عمدة الطالب ص 198.
699) رجال کشی 2/792.
700) مستدرک الوسائل 3/293، چاپ سه جلدی.
701) الغیبة شیخ طوسی ص 162.
702) الارشاد شیخ مفید 2/245.
703) روضات الجنات 1/43.
704) یعنی برادر پدر مادری.
705) سوره ذاریات (51)، آیه 17.
706) ارشاد شیخ مفید» 2/245.
707) روضات الجنات 1/44.
708) غایة الاختصار ابن زهره ص 89.
709) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 14/83.
710) بحارالانوار 104/ 152 - 153.
711) رجال کشی ص 248.
712) تحفة الزائر ص 508؛ تحفة الأزهار 3/323.
713) تحفة الأزهار ضامن بن شدقم 3/323.
714) عالم آرای عباسی، تصحیح: دکتر رضوانی.
715) عمدة الطالب ص 228.
716) عالم آرای عباسی 1/13، تصحیح: دکتر رضوانی.
717) تاریخ عالم آرای عباسی 1/75، به جای شاه انجم سپاه، شاه گردون پناه ذکر شده است.
718) ر.ک: ریاض العلماء 3/455 - 460، فوائد الرضویة ص 305.
719) تاریخ عالم آرای عباسی 2/982 - 984.
720) اربعة ایام میرداماد ص 42، چاپ کنگره خوانساری.
721) فوائد الرضویه ص 426 - 429.
722) این سید جلیل نجیب‏الدّین ابومحمّد حسن بن محمّد بن حسن بن علی بن محمّد بن علی بن قاسم بن موسی بن عبداللَّه بن الإمام موسی الکاظم علیه السلام است که شیخ منتجب‏الدّین از او روایت می‏کند در حق او گفته الخ، ابن مطهر قرائت کرده بر سید اجل ذوالفخرین سید مطهر رفع اللَّه تعالی درجاته.
723) الفهرست شیخ طوسی، ص 100.
724) فی المجدی: انّه کان یعمل الحدید زهداً.
725) الملهوس بن الملهوس.
726) مقاتل الطالبیین ص 530.
727) المجدی ص 118.
728) در انساب مجدی است که مادر زید ام ولد بوده و او را اولاد بسیار است از جمله امّ موسی بنت زیدالنار است که در نهایت ورع و زهد بوده. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
729) بحارالانوار 49/217 - 218.
730) بحارالانوار 48/290.
731) بحارالانوار 48/290.
732) بحارالانوار 48/317.
733) بحارالانوار 99/265.
734) مجالس المؤمنین 1/83.
735) الکافی 3/202.
736) رجال کشی 2/605.
737) مجالس المؤمنین 1/396، تنقیح المقال 2/141.
738) همان مأخذ.
739) تنقیح المقال 2/141.
740) تنقیح المقال 1/ 142.
741) تنقیح المقال 2/142.
742) الجمل شیخ مفید، ص 159 - 160.
743) رجال کشی 2/851.
744) رجال کشی 2/852.
745) سوره حج (22)، آیه 34 - 35.
746) رجال کشی 2/852.
747) مصباح المتهجد ص 179، بیروت، أعلمی.
748) بحارالانوار 23/312 - 313.
749) ر.ک: تحف العقول ص 301 - 307.
750) رجال کشی 2/825.
751) رجال النجاشی ص 215، شرح حال 561.
752) اختصاص شیخ مفید، ص 85.
753) تنقیح المقال 2/223 - 224.
754) رجال کشی 2/730، حدیث 808.
755) تنقیح المقال مامقانی 2/315.
756) رجال کشی 2/731، حدیث 817.
757) بحارالانوار 48/136.
758) بحارالانوار 48/158.
759) بحارالانوار 48/85.
760) رجال کشی 2/730.
761) رجال کشی 2/730.
762) رجال النجاشی ص 416، رجال حلی ص 258.
763) رجال کشی 2/612.
764) ارشاد شیخ مفید 2/216.
765) الغیبة شیخ طوسی ص 210.
766) الکافی 2/209.
767) بحارالانوار 49/21.
768) رجال کشی 2/612.
769) بحارالانوار 47/395؛ الاختصاص شیخ مفید، ص 216.
770) مستدرک الوسائل 3/564، چاپ سه جلدی.
771) تحف العقول ص 513.
772) بحارالانوار 48/197.
773) فهرست‏شیخ طوسی » ص 174.
774) رجال علامه حلی ص 178.
775) رجال کشی ص 443.
776) رجال کشی 2/527.
777) دفاع از تشیع (ترجمه الفصول المختاره شیخ مفید) ص 118 - 119.
778) بحارالانوار 48/202.
779) رجال کشی2/551.
780) رجال کشی ص 446.
781) رجال النجاشی ص 447.
782) رجال کشی 2/779.
783) رجال کشی 2/779.
784) رجال کشی 2/782.
785) تنقیح المقال مامقانی 3/339، چاپ سه جلدی.
786) بحارالانوار 57/234.
787) بحارالانوار 47/217.
788) بحارالانوار 2/304.
789) نوادر راوندی ص 131، حدیث 164.
790) رجال کشی 2/780.
791) تنقیح المقال 3/339.
792) تنقیح المقال 3/430.
793) همان مأخذ.
794) همان مأخذ.
795) رجال کشی 2/780 - 788.
796) تنقیح المقال مامقانی 3/344؛ رجال کشی ص 446.
797) رجال کشی 2/684.
798) رجال کشی 2/685.
799) بحارالانوار 49/100، حدیث 17.
800) عیون اخبار الرضا علیه السلام شیخ صدوق 1/23.
801) جلاءالعیون ص 925.
802) عیون اخبار الرضا علیه السلام ابن بابویه 1/13.
803) همان مأخذ.
804) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/14 - 15.
805) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/16.
806) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/17.
807) اثبات الوصیه مسعودی ص 202.
808) عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/20.
809) کمال‏الدّین شیخ صدوق 2/433.
810) الکافی 6/473.
811) مناقب ابن شهر آشوب 4/372، تحقیق: دکتر بقاعی.
812) اعلام الوری طبرسی 2/64.
813) همان مأخذ.
814) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/178.
815) سوره بلد (90)، آیه 11.
816) محاسن برقی ص 392.
817) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/179 - 180.
818) همان مأخذ.
819) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/178.
820) الکافی 4/23.
821) مناقب ابن شهر آشوب 4/390.
822) معجم البلدان حموی 2/350.
823) بحارالانوار 49/98.
824) بحارالانوار 49/106.
825) الکافی 6/298.
826) الکافی 8/230.
827) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/180 - 183.
828) بحارالانوار 91/32.
829) بحارالانوار 91/207.
830) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/206.
831) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/206 - 207.
832) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/208 - 209.
833) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/210.
834) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/211.
835) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/211.
836) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/214 - 216.
837) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/216 - 217.
838) متبتلاً یعنی راهب که از دیر بریده و به خداوند تعالی گرویده.
839) شظیة، سنگ بزرگ بیرون جسته از کوه.
840) مرقب جای دیده‏بان بر بلندی.
841) نقی، کعصا، ریگ توده.
842) وقی بیابان بی آب و گیاه.
843) وعث جای نرم و بی ریگ که پای در آن فرو رود.
844) حزور، یعنی مرد قوی.
845) عبول، یعنی سطبر و تمام اندام.
846) بحارالانوار 41/260 - 263.
847) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/221.
848) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/223 - 224.
849) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/225.
850) ارشاد شیخ مفید 2/255 - 257.
851) الخرائج راوندی 2/768.
852) مناقب ابن شهر آشوب 4/365 - 366.
853) یعنی ابریشم‏فروش.
854) الخرائج راوندی 1/337.
855) الخرائج راوندی 1/361.
856) بصائر الدرجات ص 252.
857) ارشاد شیخ مفید 2/257.
858) مناقب ابن شهر آشوب 4/368.
859) مناقب ابن شهر آشوب 4/362 - 363.
860) مناقب ابن شهر آشوب 4/363.
861) بحارالانوار 75/335.
862) بحارالانوار» 75/335.
863) بحارالانوار 2/127.
864) بحارالانوار 2/128.
865) خصال شیخ صدوق 2/409.
866) بحارالانوار 75/339.
867) بحارالانوار 75/339.
868) بوعلی ابن سینا است، ژاژ یعنی سخنان هرزه و یاوه و بحتری به حاء مهمله، نام شاعری است که مدح خلفاء نموده که از جمله ایشان است متوکل. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
869) بحارالانوار 75/339.
870) بحارالانوار 75/345.
871) بحارالانوار 75/349.
872) این دو نفر از سرکردگان مأمون‏اند.
873) سوره سبأ (34)، آیه 13.
874) بحارالانوار 75/342.
875) بحارالانوار 49/111.
876) دار نسخه بدل.
877) بحارالانوار 49/112.
878) سوره حجرات (39)، آیه 11.
879) بحارالانوار 49/107.
880) ر.ک: الکنی و الالقاب))شیخ عباس قمی 1/121 - 123.
881) احمد هاشمی مصری این اشعار را در کتاب جواهر الادب ص 680 آورده است.
882) ترجمه نفثة المصدور آیت اللَّه محمّد باقر کمره‏ای، ص 358، اسلامیة، تهران.
883) الوافی 7/505.
884) الصحیفة السجادیة الجامعه ص 514، دعای 216.
885) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/217.
886) درّالنظیم ص 678.
887) بحارالانوار 49/120.
888) فرحة الغری ص 130، حدیث 73.
889) کجاوه.
890) سالم نسخه بدل.
891) ترجمه کشف الغمة 3/144.
892) منهم نسخه بدل.
893) مروج الذهب مسعودی 3/254.
894) استاد ابوالقاسم قشیری گفته که این حدیث به این سند رسید به بعضی از امراء سامانیه پس نوشت آن را به طلا و وصیت کرد که با او در قبرش گذاشته شود، پس چون وفات کرد در خواب کسی آمد از او پرسید که خدا با تو چه کرد؟ گفت: خداوند تعالی مرا آمرزید به سبب آنکه تلفظ کردم به لا اله الا اللَّه و تصدیق کردم به محمّد رسول اللَّه صلی اللَّه علیه و آله و سلم ملخصاً و آنکه این حدیث شریف را به طلا نوشتم به جهت تعظیم و احترام آن. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه ترجمه کشف الغمة 3/145.)
895) ترجمه کشف الغمة 3/144 - 145.
896) عیون اخبار الرضا علیه السلام شیخ صدوق 2/132 - 133.
897) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/134.
898) مناقب ابن شهر آشوب 4/377؛ راس یعنی خرامید. در مناقب به جای لاذ، لاذت ذکر شده.
899) مناقب ابن شهر آشوب 4/372 - 373.
900) مهج الدعوات ابن طاوس ص 49 - 50، بیروت، أعلمی.
901) همان مأخذ.
902) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 935 - 937.
903) هم من هم.
904) ارشاد شیخ مفید 2/263.
905) ر.ک: بحارالانوار 49/132 - 134، جلاءالعیون ص 937.
906) جاجیله معرب چاچله به فتح چیم فارسی و لام است، یعنی‏افزار چرمی دست و پای.
907) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2 - 149 - 151.
908) سوره منافقون (63)، آیه 4.
909) بحارالانوار 49/145.
910) بحارالانوار 49 - 284.
911) بحارالانوار 49/140.
912) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/23.
913) لوقا نسخه بدل (احتجاج طبرسی 2/406).
914) عبارت روایت چنین است: اتحب ان احییهم لک فتنذرهم؛ یعنی آیا میل داری زنده کنم اینها را برای تو تا آنان را انذار کنی. احتمالاً در ترجمه متن، سهوی واقع شده. (ابراهیم میانجی).
915) الاحتجاج طبرسی 2/401 - 422، احتجاج شماره 307.
916) جلاءالعیون مجلسی ص 930 - 932.
917) بحارالانوار 99/36.
918) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/242 - 245.
919) سوره آل عمران (3)، آیه 154.
920) سوره احزاب (33)، آیه 38.
921) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/240.
922) بحارالانوار» 49/308.
923) بصائر الدرجات ص 483.
924) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/241.
925) ارشاد شیخ مفید 2/271.
926) سوره نساء (4)، آیه 108.
927) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/245 - 250.
928) جلاءالعیون مجلسی ص 931 - 953، الخرائج راوندی 1/367، حدیث 25.
929) جلاءالعیون ص 953 - 954.
930) العدد القویه علی حلی (برادر علامه حلی) ص 275.
931) اقبال الأعمال ص 616، بیروت، أعلمی.
932) بحارالانوار 49/310.
933) إعلام الوری 2/100.
934) ارشاد شیخ مفید 2/271.
935) مناقب ابن شهر آشوب 4/397.
936) قرب الاسناد حمیری ص 376.
937) مناقب شهر آشوب 4/392. به جای زرد رزد آمده است.
938) بحارالانوار 68/388.
939) و نیز مرحوم مؤلف در کتاب سفینة البحار در باب شین از کتاب مسلسلات (ص 250، حدیث چهارم) خبری از آن مجلله نقل نموده در فضل‏شیعه (مصحح). بحارالانوار 72/147.
940) نورالأبصار شبلنجی ص 417 - 422.
941) و لو نفرت ماء.
942) استرجفت.
943) بحارالانوار 49/315.
944) بحارالانوار 49/319.
945) مفاتیح‏الجنان باب سو، فصل نهم.
946) علامه مجلسی فرموده که منشفه دستمالی است که به صورت و بدن می‏مالند، یعنی تری صورت و بدن را به آن خشک می‏کنند. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
947) مجالس المؤمنین 2/517 - 518.
948) مجالس المؤمنین قاضی نوراللَّه 2/519 - 520.
949) قوهان شهرستانی است مابین هرات و نیشابور.
950) عیون اخبار الرضا علیه السلام 2/263 - 266.
951) الأغانی 20/132.
952) الأغانی 20/155.
953) رجال النجاشی ص 39.
954) همان مأخذ.
955) مناقب ابن شهر آشوب 4/370.
956) در رجال کشی به جای نعل مخضر، نعل مخصر آمده که نوعی کفش شبیه کفش تابستانی است و به جای برسی، نرسی در رجال النجاشی و مجالس المؤمنین ذکر شده است. (ویراستار).
957) مجالس المؤمنین 1/398 - 399؛ رجال النجاشی ص 34.
958) رجالی حلیص 93، شماره 13.
959) مجالس المؤمنین 1/412، رجال کشی 2/851.
960) سوره سباء (34)، آیه 11.
961) مجالس المؤمنین 1/417، رجال کشی 2/857.
962) بحارالانوار 57/220.
963) رجال کشی 2/873.
964) شرح نهج‏البلاغه ابن ابی الحدید 18/36.
965) وقایع الایام ملا علی خیابانی ص 466.
966) همان رجال نجاشی است.
967) رجال النجاشی ص 197.
968) مجالس المؤمنین 1/411 - 412.
969) ر.ک: مقدمه حدیقة الشیعه» ج 1، صفحه دوم، تحقیق: حسن‏زاده.
970) ر.ک: مقدمه حدیقة الشیعه ج 1/یازده، اعیان الشیعه 3/81.
971) الکافی 2/195.
972) الکافی 2/199.
973) رجال علامه حلی ص 89.
974) الفهرست طوسی ص 83.
975) ر.ک: رجال کشی 2/835 - 836.
976) کامل الزیارات ابن قولویه ص 333 - 334، باب 105، چاپ صدوق، تهران.
977) الغیبة شیخ طوسی ص 210.
978) ارشاد شیخ مفید 2/251.
979) رجال کشی 2/747.
980) اقبال الأعمال ص 146.
981) معانی الأخبار شیخ صدوق ص 65.
982) ارشاد شیخ مفید 2/276.
983) الکافی 1/315.
984) مناقب ابن شهر آشوب 4/425.
985) عیون المعجزات ص 121، چاپ أعلمی، بیروت.
986) جلاءالعیون ص 960 - 961.
987) دعوات راوندی ص 93.
988) درّالنظیم ص 703.
989) الاختصاص ص 102.
990) جلاءالعیون ص 962 - 964.
991) سوره نور (24)، آیه 32.
992) ارشاد شیخ مفید 2/281 - 287.
993) بلد الأمین کفعمی ص 210، أعلمی، بیروت.
994) مفاتیح‏الجنان باب اول، فصل هفتم، تحت عنوان دعای توسل دیگری.
995) الکافی 4/314، باب الطواف والحج عن الأئمة علیهم السلام.
996) دلائل الامامة ص 400، حدیث 358.
997) مهج الدعوات ابن طاوس ص 310، أعلمی، بیروت.
998) دلائل الامامة طبری ص 401، حدیث 360.
999) عیون المعجزات ص 127، أعلمی، بیروت.
1000) الکافی 1/496.
1001) ر.ک: مراة العقول علامه مجلسی رحمه اللَّه. باب مولد امام جواد علیه السلام.
1002) ارشاد شیخ مفید 2/288 - 289.
1003) الخرائج راوندی 1/372.
1004) الخرائج 1/283.
1005) سوره قمر (54)، آیه 24.
1006) سوره قمر (54)، آیه 25.
1007) ترجمه کشف الغمه 3/216.
1008) ارشاد شیخ مفید 2/289 - 291.
1009) مروج الذهب 4/5.
1010) رجال کشی 2/849 - 850.
1011) الکافی 1/353.
1012) مهج الدعوات)ابن طاوس ص 52 - 60.
1013) المعتبر. (نسخه بدل). الدّرة النجفیة ص 60، چاپ مفید، قم.
1014) دلائل الإمامة طبری ص 398، حدیث 348.
1015) دلائل الإمامة ص 399، حدیث 354.
1016) مناقب ابن شهر آشوب 4/427 - 428.
1017) الخرائج راوندی 2/670.
1018) الخرائج 1/383.
1019) رجال کشی 2/839.
1020) وسائل الشیعه 14/438، چاپ 20 جلدی.
1021) خلاصة الایجاز فی المتعة شیخ مفید ص 42.
1022) همان مأخذ.
1023) خلاصة الایجاز فی المتعة ص 43.
1024) وسائل الشیعة 14/450، چاپ 20 جلدی.
1025) بحارالانوار 75/364 - 365، أعلام‏الدّین دیلمی ص 309.
1026) بحارالانوار 75/364 - 365، أعلام‏الدّین دیلمی ص 309.
1027) بحارالانوار 75/364 - 365، أعلام‏الدّین دیلمی ص 309.
1028) الفصول المهمة ابن صباغ ص 273.
1029) أعلام‏الدّین دیلمی ص 309.
1030) بحارالانوار 75/364.
1031) أعلام‏الدّین ص 309.
1032) تحف‏العقول ص 455.
1033) بحارالانوار 75/365.
1034) بحارالانوار 75/364.
1035) بحارالانوار 67/50.
1036) بحارالانوار 67/50.
1037) بحارالانوار 67/51.
1038) بحارالانوار 67/51.
1039) بحارالانوار 67/53.
1040) بحارالانوار 13/352.
1041) بحارالانوار 75/364.
1042) دستان پدر رستم است.
1043) گذشت در کلمات حضرت امام موسی علیه السلام آنچه که مناسب اینجا است.
1044) کرام مثل غراب جوانمرد و ارجمند.
1045) امالی شیخ صدوق ص 531 - 532، مجلس 68، حدیث 718.
1046) بحارالانوار 2/153.
1047) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 371، حکمت 71.
1048) و در این معنی حکیم نظامی گفته:
با آنکه سخن به لطف آب است - کم گفتن این سخن صواب است‏
آب ار چه از او زلال خیزد - از خوردن پر ملال خیزد
یک دسته گل دماغ پرور - از خرمن صد گیاه بهتر
لاف از سخن چه در توان زد - آن خشت بود که پر توان زد
1049) همه عیب خلق دیدن نه مروت است و مردی - نگهی به خویشتن کن که همه گناه داری‏
ره طالبان عقبی کرم است و فضل و احسان - تو چه در نشان مردم بجز از کلام داری‏
تو حساب خویشتن کن نه حساب خلق سعدی - که بضاعت قیامت عقل تباه داری‏
1050) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 374، حکمت 86.
1051) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 370، حکمت 66.
1052) مبر حاجت به نزدیک ترش روی - که از خوی بدش فرسوده گردی‏
اگر گویی غم دل با کسی گوی - که از رویش به نقد آسوده گردی‏
آلوده منت کسان کم شو - تا یکشبه در وثاق تو نان است‏
ای نفس برشته قناعت شو - کانجا همه چیز نیک ارزان است‏
تا بتوانی حذر کن از منت - کاین منت خلق کاهش جان است‏
شک نیست که هر که چیز دارد - وانرا بدهد طریق احسان است‏
اما چو کسی بود که نستاند - احسان این است نه آسان است‏
چندان که مروت است در دادن - در ناستدن هزار چندان است‏
1053) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 370، حکمت 57.
1054) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 434، حکمت 412.
1055) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 392، حکمت 171.
1056) بحارالانوار 75/45.
1057) مقامات الحریری ص 41، المقامة الکوفیة.
1058) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 361، حکمت اول.
1059) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 386، حکمت 140.
1060) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 413، حکمت 286.
1061) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 413، حکمت 280.
1062) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 416، حکمت 297.
1063) مروج الذهب 3/109.
1064) سره یعنی بی عیب و نیکو.
1065) یعنی زبون و اسیر و گرفتار و زیردست.
1066) عیون المعجزات ص 132، چاپ أعلمی، بیروت.
1067) اثبات الوصیة ص 227، چاپ انصاریان، قم.
1068) سوره مائده (5)، آیه 6.
1069) سوره مائده (5)، آیه 6.
1070) سوره جن (72)، آیه 18.
1071) جلاءالعیون ص 968 - 970.
1072) جلاءالعیون ص 970.
1073) بصائرالدرجات ص 467، جزء9، باب 21.
1074) مروج الذهب 3/464.
1075) تحفةالأزهار 3/429.
1076) ارشاد شیخ مفید 2/295.
1077) از بعضی از نسخ تاریخ قم نقل شده که در این مقام اسم محمّد بن موسی را برده و این تاریخ را برای فوت او ذکر کره و از وفات و قبر موسی ذکری نفرموده. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه)
1078) تحفةالأزهار 3/434.
1079) تحفةالأزهار 3/429.
1080) عمدة الطالب ص 20.
1081) ذکر چهار پسر موافق آن خبری است که از تاریخ قم نقل شده و لکن در کتاب مجدی ص 129 در ذکر اولاد موسی مبرقع گفته: و از اولاد او است یحیی بن احمد بن ابی علی محمّد بن احمد بن موسی بن محمّد التقی بن علی بن موسی الکاظم علیهم السلام و این یحیی مردی کریم و واسع الجاه بوده و مسکنش در قم بوده، پس ذکر کرده مدح ابوالقاسم شاعر بصری او را در شعر خود در قم. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1082) الفهرست منتجب‏الدّین» ص 78، شماره 229، تحقیق ارموی.
1083) مجالس المؤمنین 1/146.
1084) مجالس المؤمنین 1/518.
1085) ابی احمد موسی الأبرش در اینجا ظاهراً اشتباخه است و صحیح ابی عبداللَّه احمد بن ابی علی محمّد الأعرج است. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1086) تحفةالأزهار 3/438.
1087) بحارالانوار 99/79.
1088) رجال بحرالعلوم 2/317.
1089) ارشاد شیخ مفید 2/295.
1090) مجالس المؤمنین 1/415.
1091) مجالس المؤمنین 1/415 - 416، رجال کشی 2/852.
1092) مجالس المؤمنین 1/416، رجال کشی 2/853.
1093) رجال کشی 2/817.
1094) رجال علامه حلی ص 133.
1095) مجالس المؤمنین 1/400، رجال کشی 1/818.
1096) رجال علامه حلی ص 61.
1097) مروج الذهب 3/485.
1098) مراةالجنان یافعی 2/79، ذیل حوادث سال 231.
1099) رجال کشی 2/826.
1100) بحارالانوار 50/105.
1101) قرعاء: محلی است در راه مکه میان قادسیه و عقبه. بدان که قبر علی بن مهزیار رضی اللَّه عنه در اهواز است و بقعه دارد و زیارتگاه است.
1102) سوره یس (36)، آیه 80.
1103) رجال کشی 2/825.
1104) ر.ک: مجالس المؤمنین 1/414 - 415.
1105) رجال کشی 2/854.
1106) رجال کشی 2/856.
1107) بحارالانوار 49/273.
1108) رجال کشی 2/855.
1109) رجال کشی 2/522.
1110) ارشاد شیخ مفید 2/248.
1111) الغیبة شیخ طوسی، ص 209 - 211.
1112) فلاح المسائل ص 50 - 52.
1113) سوره فاطر (35)، آیه 28.
1114) چون حسن والد محمّد در زمان کودکی محمّد فوت شد و سنان جدش او را کفالت کرد لاجرم محمّد را به او نسبت دادند و گفتند محمّد بن سنان (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1115) درّالنظیم ص 721.
1116) جلاءالعیون علامه مجلسی، ص 976.
1117) مهج الدعوات ص 61.
1118) دعوات راوندی ص 94.
1119) أمالی شیخ طوسی ص 298، مجلس 11، حدیث 587.
1120) بحارالانوار 50/128.
1121) إعلام الوری طبرسی 2/118.
1122) تاریخ بغداد 12/56.
1123) ترجمه کشف الغمه 3/230.
1124) بحارالانوار 13/321.
1125) جمع مخلاة که به معنی توبره است.
1126) الخرائج راوندی 1/414.
1127) مصباح المتهجد شیخ طوسی، ص 568، أعلمی، بیروت.
1128) الخرائج 2/901.
1129) جنات الخلود ص 35، جدول 17.
1130) بحارالانوار 50/125 - 126.
1131) امالی شیخ صدوق ص 497 - 498، حدیث 682.
1132) بحارالانوار 64/147 - 157.
1133) سوره نحل (16)، آیه 97.
1134) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 399، حکمت 229.
1135) بحارالانوار 68/346.
1136) المستطرف شهاب‏الدّین المحلی 1/141، چاپ دارالأضواء، بیروت.
1137) کمیابی کنم تو را تعلیم - که در اکسیر و در صناعت نیست‏
رو قناعت گزین که در عالم - کیمیایی به از قناعت نیست‏
1138) الخرائج 2/673.
1139) الخرائج 2/672.
1140) أمالی شیخ طوسی، ص 281، مجلس 10، حدیث 545.
1141) الخرائج راوندی 1/392.
1142) الخرائج راوندی 1/404.
1143) ارشاد شیخ مفید/301.
1144) امالی شیخ طوسی ص 285، مجلس 11، حدیث 555.
1145) کفرتوثا در مراصد گوید نام قریه است از قرای فلسطین، (مصحح).
1146) یعنی این دلیل سوم، (مصحح).
1147) الخرائج راوندی 1/396.
1148) إعلام الوری طبرسی 2/123.
1149) همان مأخذ.
1150) مناقب ابن‏شهر آشوب 4/448.
1151) الخرائج راوندی 1/404.
1152) بحارالانوار 75/368.
1153) بحارالانوار 75/369.
1154) بحارالانوار 79/96.
1155) بحارالانوار 68/73.
1156) کشکول شیخ بهائی ترجمه عزیزاللَّه کاسب ص 325.
1157) بحارالانوار 75/369.
1158) بحارالانوار 75/339.
1159) بحارلانوار 75/310.
1160) سوره قیامت (75)، آیه 26 - 29.
1161) سوره قیامت (75)، آیه 26 - 29.
1162) سوره قیامت (75)، آیه 26 - 29.
1163) بحارالانوار 84/286.
1164) بحارالانوار 75/369.
1165) بحارالانوار 75/370.
1166) منیة المرید ص 184.
1167) منیة المرید ص 184.
1168) ادب الدّین و الدنیا ماوردی ص 89.
1169) عوالی اللآلی ابن ابی جمهور 1/261.
1170) بحارالانوار 75/369.
1171) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 978.
1172) تذکرة الخواص ص 322.
1173) مروج الذهب 4/84.
1174) الکافی 1/498.
1175) اثبات الوصیة 239.
1176) سوره شعراء (26)، آیه 227.
1177) ارشاد شیخ مفید 2/304.
1178) مدرعه، (نسخه بدل).
1179) بعد ما قبروا، (نسخه بدل).
1180) این الأسرة، (نسخه بدل).
1181) بحارالانوار 50/212 از کنزالفوائد نقل کرده.
1182) مروج الذهب 4/11.
1183) خزر مردی هستند که چشمان آنها ریز و تنگ است (مصحح).
1184) الخرائج راوندی 1/417.
1185) الخصال ابن بابویه 2/394 - 396، باب السبعة.
1186) سوره هود (11)، آیه 65.
1187) مهج الدعوات ابن طاوس ص 318 - 320.
1188) اخبار الدول 2/113.
1189) مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی ص 479.
1190) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 977.
1191) ماوقر فی القلوب، (نسخه بدل).
1192) مروج الذهب 4/85.
1193) إعلام الوری 2/126.
1194) مناقب ابن شهر آشوب 4/433.
1195) رجال کشی 2/842.
1196) جاریه، (نسخه بدل).
1197) اثبات الوصیة ص 243.
1198) مروج الذهب» 4/84.
1199) اثبات الوصیة ص 243.
1200) مفاتیح‏الجنان باب سوم، فصل دوم.
1201) شجرة الأوصیاء تألیف سید احمد اردکانی یزدی است.
1202) قال فی المجدی عند ذکر ابی محمّد العسکری علیه السلام و اخوه محمّد ابوجعفر علیه السلام اراد النهضة الی الحجاز فسافر فی حیاة اخیه حتی بلغ بلداً و هی قریة فوق الموصل بسبعة فراسخ فمات بالسواد فقیره هناک علیه مشهد و قد زرته انتهی. (المجدی ص 130)، (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1203) بحارالانوار 50/245.
1204) إعلام الوری طبرسی 2/135.
1205) سوره توبه (9)، آیه 115.
1206) سوره بقره (2)، آیه 106.
1207) الغیبة شیخ طوسی ص 121.
1208) نجم الثاقب ص 216.
1209) تحفةالأزهار 3/461.
1210) المجدی ص 134.
1211) چهل اختران.
1212) المجدی ص 135.
1213) رجال کشی ص 827، مجالس المؤمنین 1/423.
1214) منتهی المقال ص 128، تنقیح المقال 1/405، چاپ سه جلدی.
1215) رجال کشی 2
1216) الکافی 1/324.
1217) إعلام الوری 2/136.
1218) ر.ک: تنقیح المقال 1/412 - 413.
1219) أمالی شیخ صدوق، ص 419، مجلس 54، حدیث 557.
1220) قریه‏ای است از قرای سواد بغداد.
1221) تنقیح المقال 2/271.
1222) تنقیح المقال 3/329 - 330، چاپ سه جلدی. علامه مامقانی تصریح کرده که اسم ابن سکیت، یعقوب بوده. لذا آنچه در بعضی از چاپهای منتهی الآمال ابن سکیت بن یعقوب آمده اشتباه از کاتب بوده که او را پسر یعقوب نوشته چرا که شیخ عباس قمی در سفینة البحار تصریح کرده که هو ابو یوسف یعقوب بن اسحاق است. ر.ک: سفینة البحار ذیل کلمه سکت.
1223) رجال علامه حلی ص 186.
1224) بحارالانوار 50/238.
1225) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 989 - 990.
1226) دعوات راوندی ص 94.
1227) بحارالانوار 50/238.
1228) اثبات الوصیة ص 244.
1229) ارشاد شیخ مفید 3342.
1230) اثبات الوصیة ص 272.
1231) مهج الدعوات ابن طاوس ص 330، در مهج به جای حزین، جرین ضبط شده.
1232) بحارالانوار 50/275 - 276.
1233) بحارالانوار 50/268.
1234) مفتاح الفلاح شیخ بهائی ترجمه آقا جمال خوانساری ص 138.
1235) مناقب ابن شهر آشوب 4/471.
1236) مناقب ابن شهر آشوب 4/457.
1237) بحارالانوار 50/316.
1238) بحارالانوار 50/323.
1239) دارالسلام محدث نوری 2/8.
1240) وسائل الشیعه 17/263، چاپ 20 جلدی.
1241) بحارالانوار 63/490.
1242) بحارالانوار» 76/140.
1243) بحارالانوار 63/491.
1244) بحارالانوار 63/494.
1245) بحارالانوار 63/491.
1246) اروپا.
1247) ترجمه کشف‏الغمه 3/306.
1248) الخرائج راوندی، 1/424.
1249) الخرائج راوندی 2/688.
1250) بحارالانوار 70/345.
1251) بحارالانوار 70/363.
1252) سوره آل عمران (3)، آیه 30.
1253) بحارالانوار 74/101.
1254) بحارالانوار 74/77.
1255) بحارالانوار 56/252. این حدیث در تفسیر قمی چاپی یافت نشد.
1256) بحارالانوار 70/346.
1257) شمش نقره. (نسخه بدل).
1258) شمش نقره، (نسخه بدل).
1259) بحارالانوار 50/259 - 260.
1260) مناقب ابن شهر آشوب 4/472.
1261) عیون المعجزات ص 137.
1262) تنقیح المقال 1/412.
1263) بطریق، (نسخه بدل).
1264) الخرائج راوندی 1/422.
1265) الکافی 1/506.
1266) الخرائج راوندی 1/427.
1267) بحارالانوار 75/370.
1268) بحارالانوار 75/372.
1269) بحارالانوار 75/373.
1270) بحارالانوار 775/374.
1271) بحارالانوار 75/374.
1272) بحارالانوار 75/374.
1273) بحارالانوار 75/374.
1274) بحارالانوار 69/320.
1275) بحارالانوار 75/374.
1276) بحارالانوار 75/374.
1277) بحارالانوار 75/379.
1278) سوره انعام (6)، آیه 91.
1279) نهج‏البلاغه ترجمه شهیدی ص 383، حکمت 129.
1280) بحارالانوار 75/379.
1281) بحارالانوار 75/377.
1282) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 199 - 995، کمال‏الدّین ابن بابویه 1/40.
1283) جلاءالعیون علامه مجلسی ص 995 - 997، کمال‏الدّین 2/475.
1284) مصباح المتهجد ص 550.
1285) جلاءالعیون ص 997.
1286) عیون المعجزات ص 140.
1287) جلاءالعیون ص 991 - 998.
1288) الغیبة شیخ طوسی ص 164 - 165.
1289) تهذیب الاحکام شیخ طوسی 6/93.
1290) ترجمه کشف الغمه 3/437.
1291) تقیح المقال 1/50.
1292) کمال‏الدّین))2/464.
1293) مستدرک الوسائل 3/555 - 557.
1294) ر.ک: تنقیح المقال 1/94.
1295) شیخ کفعمی فرموده که ناحیه هر مکانی است که صاحب‏الأمر علیه السلام در آنجا بود در غیبت صغری و وکلاء تردد می‏کردند در آنجا به نزد آن جناب. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1296) اثبات الوصیة ص 256.
1297) مستدرک الوسائل 3/555.
1298) در فهرست ابن ندیم این مطالب به جای اسماعیل به حسن نوبختی نسبت داده شده.
1299) الفهرست ابن ندیم ترجمه تمدن، ص 330 - 331.
1300) تیرش.
1301) الغیبة شیخ طوسی ص 246.
1302) رسائل الشیعه 11/508.
1303) ارشاد شیخ مفید 2/362 - 363.
1304) جلاءالعیون ص 1001.
1305) بشیر (نسخه بدل).
1306) جلاءالعیون ص 1001 - 1007، کمال‏الدّین ص 418، الغیبة شیخ طوسی ص 124 - 128.
1307) سوره اسراء (17)، آیه 81.
1308) سوره قصص (28)، آیه 5 - 6.
1309) سوره قصص (28) آیه 13.
1310) جلاءالعیون ص 1007 - 1013.
1311) حق الیقین علامه مجلسی ص 378 - 379، چاپ ذوی‏القربی، قم.
1312) سوره هود (11)، آیه 86.
1313) نجم الثاقب محدث نوری ص 62.
1314) نجم الثاقب ص 68.
1315) نجم الثاقب ص 71.
1316) نجم الثاقب ص 77.
1317) نجم الثاقب ص 82.
1318) نجم الثاقب ص 88.
1319) نجم الثاقب ص 94.
1320) نجم الثاقب ص 106.
1321) نجم الثاقب ص 107.
1322) سوره ملک (67)، آیه 30.
1323) سوره حدید (57)، آیه 17.
1324) نجم الثاقب ص 108 - 109.
1325) نجم الثاقب ص 133 - 139، باب سوم.
1326) نجم الثاقب ص 140، بحارالانوار 3/379.
1327) نجم الثاقب ص 142.
1328) نجم الثاقب ص 143، بحارالانوار 51/27.
1329) نجم الثاقب ص 143، بحارالانوار 52/158.
1330) نجم الثاقب ص 143، مناقب ابن شهر آشوب 1/290.
1331) نجم الثاقب ص 143.
1332) نجم الثاقب ص 143.
1333) نجم الثاقب ص 143.
1334) نجم الثاقب ص 143.
1335) نجم الثاقب ص 144، إعلام الوری 2/230.
1336) نجم الثاقب ص 145.
1337) نجم الثاقب ص 145.
1338) سوره فصلت (41)، آیه 53.
1339) نجم الثاقب ص 145، الکافی 8/381.
1340) سوره ق (50)، آیه 41.
1341) تفسیر قمی 2/372.
1342) نجم الثاقب ص 146، الغیبة نعمانی ص 254.
1343) نجم الثاقب ص 148، ارشاد شیخ مفید 2/385.
1344) نجم الثاقب ص 149.
1345) نجم الثاقب ص 152.
1346) نجم الثاقب ص 152.
1347) سوره هود (11)، آیه 72.
1348) سوره مریم (19)، آیه 4.
1349) نجم الثاقب ص 153، کمال‏الدّین صدوق ص 652.
1350) نجم الثاقب ص 156.
1351) نجم الثاقب ص 157، ارشاد شیخ مفید 2/386.
1352) نجم الثاقب ص 158.
1353) نجم الثاقب ص 158.
1354) سوره ابراهیم (14)، آیه 48.
1355) نجم الثاقب ص 159.
1356) سوره نساء (4)، آیه 130.
1357) نجم الثاقب ص 163.
1358) نجم الثاقب ص 165.
1359) نجم الثاقب ص 165.
1360) نجم الثاقب ص 166.
1361) نجم الثاقب ص 167.
1362) سوره زمر (39)، آیه 69.
1363) نجم الثاقب ص 168.
1364) نجم الثاقب ص 169.
1365) نجم الثاقب ص 170.
1366) نجم الثاقبص 172.
1367) سوره نور (24)، آیه 55.
1368) نجم الثاقب ص 172.
1369) سوره آل عمران (3)، آبه 83.
1370) نجم الثاقب ص 175.
1371) نجم الثاقب ص 177.
1372) نجم الثاقب ص 178.
1373) نجم الثاقب ص 179إعلام الوری طبرسی 2/310.
1374) نجم الثاقب ص 181، خرائج راوندی 2/841.
1375) نجم الثاقب ص 182.
1376) نجم الثاقب ص 183.
1377) نجم الثاقب ص 183، خرائج راوندی، 2/690.
1378) نجم الثاقب ص 184.
1379) سوره انعام (6)، آیه 65.
1380) تفسیر قمی 1/204.
1381) نجم الثاقب ص 188.
1382) دعوات راوندی ص 94.
1383) نجم الثاقب علامه محدث نوری ص 189 - 190، بحارالانوار 51/143.
1384) حق الیقین ص 364، صحیح مسلم حدیث 242، باب 71.
1385) حق الیقین ص 364، صحیح مسلم حدیث 244، باب 71.
1386) حق الیقین ص 364، صحیح مسلم حدیث 247، باب 71.
1387) حق الیقین ص 364، سنن ترمذی حدیث 2237،باب 52 (ما جاء فی المهدی عج). کتاب الفتن.
1388) حق الیقین ص 364، سنن ابن داود 4/104.
1389) حق الیقین ص 365، سنن ترمذی حدیث 2239، کتاب الفتن.
1390) حق الیقین ص 365، عمدة ابن بطریق، حدیث 835.
1391) ر.ک: فصول المهمة.
1392) حق الیقین ص 365، حدیقة الشیعه 2/964.
1393) حق الیقین ص 366.
1394) این کتاب معروف به البیان فی اخبار صاحب الزمان علیه السلام است که اخیراً انشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به زیور طبع آراسته شده است.
1395) حق الیقین ص 367.
1396) حق الیقین علامه مجلسی ص 368 - 369. در بعضی نسخه‏های چاپی منتهی‏الآمال «نموده‏اند ذکر شده در حالی که این جملات عین عبارت «حق الیقین است لذا همانطور که‏در نسخه اساس آمده به جای «نموده‏اند، «نموده‏ام صحیح است.
1397) حق الیقین ص 376، کمال‏الدّین شیخ صدوق 2/384.
1398) حق الیقین ص 377، کمال‏الدّین 2/407.
1399) حق الیقین ص 377، کمال‏الدّین 2/435.
1400) فتات بالضم یعنی ریزه هر چیز.
1401) حق الیقین ص 399 - 402، بحارالانوار 52/32 - 37.
1402) الکافی 1/322، الخرائج 2/649.
1403) الخرائج راوندی 1/472.
1404) رجال النجاشی ص 261، مجالس المؤمنین 1/453.
1405) الغیبة شیخ طوسی ص 149 - 150.
1406) الکافی 1/331 - 332.
1407) کمال‏الدّین ابن بابویه 2/457.
1408) کمال‏الدّین ابن بابویه 2/438.
1409) الخرائج راوندی 1/475.
1410) کمال‏الدّین ابن بابویه 2/453.
1411) سوره انسان (76)، آیه 30.
1412) اثبات الوصیة مسعودی ص 261 - 262.
1413) اثبات فی المناقب ص 598.
1414) الثاقب فی المناقب ص 601 - 602.
1415) دستبند.
1416) الثاقب فی المناقب ص 602 - 603.
1417) الثاقب فی المناقب ص 608 - 611.
1418) نجم الثاقب ص 111 - 112.
1419) الثاقب فی المناقب ص 608 - 611.
1420) نجم الثاقب ص 111 - 112.
1421) نجم الثاقب محدث نوری ص 411 - 417، ترجمه کشف الغمه 3/3398 - 404.
1422) جب شیث مخفف جب شیث نبی اللَّه است چاهی است در آنجا نسبت دهند به آن پیغمبر علیه السلام.
1423) نجم الثاقب ص 420 - 423.
1424) هندوانه ابوجهل.
1425) نجم الثاقب ص 426 - 429.
1426) نجم الثاقب ص 429، ترجمه کشف الغمه 3/404.
1427) نجم الثاقب ص 461، مهج الدعوات ص 403.
1428) بحارالانوار 52/175 - 176.
1429) نجم الثاقب ص 477 - 479.
1430) نجم الثاقب محدث نوری ص 480 - 484.
1431) اقساس یکی از قریه‏های کوفه است. (مصحح).
1432) نجم الثاقب ص 501 - 503، تنبیه الخاطر 2/303.
1433) نجم الثاقب ص 544 - 546، بحارالانوار 52/70.
1434) نجم الثاقب ص 554 - 556، بحارالانوار 52/176 - 177.
1435) نجم الثاقب ص 556 - 560، بحارالانوار 52/178 - 180.
1436) نجم الثاقب ص 579 - 583، ریاض العلماء 5/504 - 507.
1437) نجم الثاقب ص 585، اثبات الهداة 7/378.
1438) نجم الثاقب ص 588، انوار نعمانیه 2/303.
1439) نجم الثاقب ص 590 - 593.
1440) نجم الثاقب ص 596، بحارالانوار 52/176، درّالمنثور 2/212.
1441) نجم الثاقب ص 600.
1442) نجم الثاقب ص 607 - 609.
1443) نجم الثاقب ص 615.
1444) نجم الثاقب ص 616 - 618.
1445) نجم الثاقب ص 626 - 627.
1446) و نیز کلینی روایت کرده از حضرت صادق علیه السلام که فرمود مردی خدمت حضرت رسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم شرفیاب شد عرض کرد یا رسول اللَّه من رغبت دارم در جهاد نشاط دارم، حضرت فرمود پس برو به جهاد در راه خدا.
1447) الکافی 2/158 - 160، حدیث 4 - 10.
1448) الکافی 2/160.
1449) الکافی 2/161.
1450) الکافی 2/162.
1451) امالی شیخ صدوق ص 473، مجلس 61، حدیث 635.
1452) نجم الثاقب ص 632 - 636.
1453) شعبه‏ای است از نهر فرات که از زیر مسیب جدا می‏شود و به کوفه می‏رود و قصبه معتبره که بر کنار این شط است طویرج می‏گویند و در راه حله واقع شده است که به کربلا می‏رود. (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه).
1454) نجم الثاقب محدث نوری، ص 646 - 652.
1455) نجم الثاقب ص 741.
1456) نجم الثاقب ص 743.
1457) نجم الثاقب ص 744.
1458) نجم الثاقب ص 745 - 746، الغیبة نعمانی ص 205 - 207.
1459) نجم الثاقب ص 746، کمال‏الدّین 1/304، 2/348.
1460) نجم الثاقب ص 746، کمال‏الدّین 2/352.
1461) نجم الثاقب ص 747.
1462) نجم الثاقب ص 748، مصباح‏الزائر ابن طاوس ص 441، زیارت پنجم.
1463) نجم الثاقب ص 748، الخرائج راوندی 1/178.
1464) سوره رعد (13)، آیه 39.
1465) نجم الثاقب ص 749، الغیبة شیخ طوسی ص 263.
1466) نجم الثاقب ص 749، الغیبة نعمانی ص 200.
1467) نجم الثاقب ص 749، الغیبة نعمانی ص 200.
1468) نجم الثاقب ص 750، کمال‏الدّین 2/337.
1469) نجم الثاقب ص 750، کمال‏الدّین 2/644 - 645.
1470) نجم الثاقب ص 750، احتجاج 2/545.
1471) نجم الثاقب ص 750، الغیبة شیخ طوسی ص 276.
1472) نجم الثاقب ص 751، المحاسن ص 174.
1473) سوره اعراف (7)، آیه 71.
1474) سوره هود (11)، آیه 93.
1475) سوره اعراف (7)، آیه 71.
1476) نجم الثاقب ص 751.
1477) نجم الثاقب ص 757 - 771.
1478) نجم الثاقب ص 771 - 774.
1479) نجم الثاقب ص 774، الخرائج راوندی 4801. آیت اللَّه شیخ علی احمدی میانجی فرمودند: آیت اللَّه میرداماد روزی در درس خارج حج‏شان این حکایت را نقل کردند و به شدت گریستند و فرمودند: معلوم می‏شود این ابومحمّد دعلجی بنده صالح و مقرب خدا بوده که این چنین زود تنبیه شدند. این نشانه این است که ایشان از اولیاء اللَّه بوده. (ویراستار).
1480) نجم الثاقب ص 775.
1481) نجم الثاقب ص 776 - 777، الکافی 1/377.
1482) نجم الثاقب ص 781، جمال‏الأسبوع ص 315، چاپ آفاق، تهران.
1483) نجم الثاقب ص 783 - 784، کمال‏الدّین 2/352.
1484) نجم الثاقب ص 785، احتجاج طبرسی 2/598.
1485) نجم الثاقب ص 786 - 787، الغیبة شیخ طوسی ص 238.
1486) نجم الثاقب ص 787.
1487) نجم الثاقب ص 787 - 788، رجال کشی 1/319.
1488) نجم الثاقب ص 788، کمال‏الدّین 1/203.
1489) نجم الثاقب ص 789، تحفةالزائر ص 480، ذیل زیارت هشتم.
1490) نجم الثاقب ص 790 - 792.
1491) کفایة الموحدین طبرسی نوری 3/400 - 401.
1492) کفایة الموحدین 3/401 - 402.
1493) کفایة الموحدین 3/402.
1494) کفایة الموحدین 3/403.
1495) کفایة الموحدین 3/403.
1496) کفایة الموحدین 3/403.
1497) کفایة الموحدین 3/403.
1498) کفایة الموحدین 3/403.
1499) کفایة الموحدین 3/404.
1500) کفایة الموحدین 3/405.
1501) کفایة الموحدین 3/409
1502) کفایة الموحدین 3/410.
1503) کفایة الموحدین 3/410.
1504) کفایة الموحدین 3/410.
1505) کفایة الموحدین 3/410.
1506) کفایة الموحدین 3/411.
1507) کفایة الموحدین 3/412.
1508) کفایة الموحدین 3/412.
1509) کفایة الموحدین 3/413.
1510) کفایة الموحدین 3/414.
1511) کفایة الموحدین 3/415.
1512) کفایة الموحدین 3/419.
1513) کفایة الموحدین 3/419.
1514) کفایة الموحدین 3/419.
1515) کفایة الموحدین 3/421.
1516) کفایة الموحدین 3/422.
1517) کفایة الموحدین 3/422.
1518) کفایة الموحدین 3/422.
1519) کفایة الموحدین 3/422.
1520) کفایة الموحدین 3/422.
1521) کفایة الموحدین 3/413 - 414.
1522) کفایة الموحدین 3/424.
1523) کفایة الموحدین 3/426، بحارالانوار 52/193.
1524) سوره مجادله (58)، آیه 22.
1525) سوره ممتحنه (60)، آیه 1.
1526) کلمه طیبه محدث نوری ص 12، من لایحضره الفقیه 1/163.
1527) کلمه طیبه ص 12، جعفریات ص 234.
1528) کلمه طیبه ص 12، امالی صدوق ص 702، مجلس 88، حدیث 960.
1529) کلمه طیبه ص 12، صفات الشیعه ص 50.
1530) کلمه طیبه ص 12، عیون اخبار الرضا علیه السلام 1/143.
1531) کلمه طیبه محدث نوری ص 13.
1532) نهج‏البلاغه» ترجمه شهیدی، ص 162، خطبه 160.
1533) کلمه طیبه» محدث نوری ص 17 - 18.
1534) محتمل است معنی این باشد که شخص جفا می‏کند به والدین خود و نیکی می‏کند به رفیق خود (شیخ عباس قمی رحمه اللَّه) قطعاً همین است زیرا عبارت حدیث در نسخ صحیحه و «یبر صدیقه» است نه «یتسرّه عن صدیقه». (ابراهیم احمدی میانجی).
1535) کلمه طیبه» ص 19 - 20، «تفسیر قمی» 2/303.
1536) کلمه طیبه» ص 21.
1537) کفایة الموحدین» 3/3345.
1538) کفایة الموحدین» 3/345، «بحارالانوار» 51/345 - 346.
1539) کفایة الموحدین» 3/346، «بحارالانوار» 51/346.
1540) کمال‏الدّین» شیخ صدوق 2/510.
1541) کفایة الموحدین» 3/346 - 347.
1542) کفایة الموحدین» 3/347، «بحارالانوار» 51/349.
1543) کفایة الموحدین» 3/347.
1544) کفایة الموحدین» 3/347.
1545) کفایة الموحدین» 3/347، «کمال‏الدّین» صدوق 2/440.
1546) کفایة الموحدین» 3/347، «کمال‏الدّین» صدوق 2/440.
1547) کفایة الموحدین» 3/347 - 348.
1548) کفایة الموحدین» 3/348، «بحارالانوار» 51/354.
1549) کفایة الموحدین» 3/348، «بحارالانوار» 51/355.
1550) کفایة الموحدین» 3/348، «بحارالانوار» 51/355.
1551) کفایة الموحدین» 3/348، «بحارالانوار» 51/356.
1552) کفایة الموحدین» 3/348.
1553) کفایة الموحدین» 3/349.
1554) کفایة الموحدین» 3/349.
1555) الغیبة» شیخ طوسی ص 242، «کمال‏الدّین» شیخ صدوق 2/516.
1556) کفایة الموحدین» 3/349.
1557) کفایة الموحدین» 3/349، «کمال‏الدّین» شیخ صدوق 2/484.
1558) کفایة الموحدین» 3/350.