تربیت
Tarbiat.Org

منتهی الآمال تاریخ چهارده معصوم (جلد دوم)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

قصیده امام رضا علیه السلام درباره مسائل اخلاقی‏

]
قال (الامام الرضا علیه السلام) علیه السلام:
اِرْغَبْ لِمَوْلاکَ وَ کُنْ راشِداً - وَاعْلَمْ بِاَنَّ الْعِزَّ فی خِدْمَتِهِ‏
وَاْتُل کِتابَ اللَّهِ تُهْدی‏ بِهِ - وَ اتَّبِعِ الشَّرْعَ عَلی‏ سُنَّتِهِ‏
لاتَحْتَرِصْ فَالْحِرْصُ یُزْرِی الْفَتی - وَ یُذْهِبُ الرَّوْنَقَ مِنْ بَهْجَتِهِ‏
لِسانَکَ اَحْفَظْهُ وَ صُنْ نُطْقَهُ - وَ احْذَرْ عَلیْ نَفْسِکَ مِنْ عَثْرَتِهِ‏
فَالصُّمْتُ زَیْنٌ وَ وَقارٌ وَ قَدْ - یُؤْتی‏ عَلَی اْلاِنْسانِ مِنْ لَفْظَتِهِ‏
مَنْ جَعَلَ الْخَمْرَ شِفاءٌ لَهُ - فَلا شَفاهُ اللَّهُ مِنْ عِلَّتِهِ‏
لاتَصْحَبِ النَّذْلَ فَتَرْدی‏ بِهِ - لاخَیْرَ فِی النَّذْلِ وَ لاصُحْبَتِهِ‏
لاتَطْلُبِ اْلاِحْسانَ مِنْ غادِرٍ - یَرُوغُ کَالثَّعْلَب فی رَوْغَتِهِ‏
وَ اِنْ تَزَوَّجْتَ فَکُنْ حاذِقَاً - وَ اسْئَلْ عَنِ الْغُصْنِ وَ عَنْ مَنْبَتِهِ‏
یا حافِرَ الْحُفْرَةِ اَقْصِرْ فَکَمْ - مِنْ حافِرٍ یُصْرَعُ فی حُفْرَتِهِ‏
یا ظالِماً قَدْ غَرَّهُ ظُلْمُهُ - اَیُّ عَزیزٍ دامَ فی عِزَّتِهِ‏
اَلْمَوْتُ مَحْتُومٌ لِکُلِّ الْوَری‏ - لابُدَّ اَنْ تَجْرَعَ مِنْ غُصَّتِهِ(882)
فائدة: محقق کاشانی رحمه اللَّه در وافی از کافی و تهذیب این روایت را نقل کرده که حضرت امام رضا علیه السلام از حضرت رسول صلی اللَّه علیه و آله و سلم حدیث کرد که آن حضرت فرمود هر که را شنیدید که شعر می‏خواند در مساجد به او بگویید خدا دهانت را درهم شکند همانا مسجد برای قرآن بنا شده. آنگاه محدث فیض فرموده: اراده فرموده از شعر، آن اشعاری را که مشتمل باشد بر تخیلات و تمویه و تغزل و تعشق نه کلام موزون، زیرا که بعضی از آنها مشتمل است بر حکمت و موعظه و مناجات با خداوند سبحانه، و روایت شده که از حضرت صادق علیه السلام پرسیدند از خواندن شعر در طواف، فرمود: آن شعری که باکی نباشد در آن، باکی نیست در خواندن آن، انتهی.(883)
فقیر گوید: اشعاری که مشتمل بر حکمت و موعظه باشد مانند همین اشعار است که ذکر شد، و اما اشعار مناجات پس بسیار است از جمله مناجاتی است مروی از حضرت امام زین‏العابدین علیه السلام، طاوس یمانی نقل کرده که دیدم در دل شبی شخصی را که چسبیده بر پرده کعبه و می‏گوید:
اَلا اَیَّها الامَأْمُولُ فی کُلِّ حاجَتی - شَکَوْتُ اِلَیْکَ الضُّرَّ فَاسْمَعْ شِکایَتی‏
اَلا یا رَجایی اَنْتَ کاشِفُ کُرْبَتی - فَهَبْ لِی ذُنُوبی کُلَّها وَاقْضِ حاجَتی‏
فَزادی قَلیلٌ ما اَراهُ مُبَلِّغاً - اَلِلزّادِ اَبْکی اَمْ لِبُعْدِ مَسافتَی‏
اَتَیْتُ بِاَعْمالٍ قِباحٍ رَدِیَّةٍ - فَما فِی الْوَری‏ خَلْقٌ جَنا کَجَنایَتی‏
اَتُحْرِقُنی بِالنّار یا غایَةَ الْمُنی‏ - فَاَیْنَ رَجائی مِنْکَ اَیْنَ مَخافَتی؟(884)