تربیت
Tarbiat.Org

منتهی الآمال تاریخ چهارده معصوم (جلد دوم)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

ذکر احمد بن موسی الکاظم علیه السلام معروف به شاء چراغ مدفون در شیراز و برادرش محمّد بن موسی علیه السلام‏

شیخ مفید فرموده که احمد بن موسی سیدی کریم و جلیل و صاحب ورع بوده و حضرت ابوالحسن موسی علیه السلام او را دوست می‏داشت و مقدم می‏داشت، و یک قطعه زمینی با آب آن که معروف بود به یسیره به او بخشیده بود، نقل شده که احمد هزار مملوک از مال خویش آزاد نمود. خبر داد مرا شریف ابومحمّد حسن بن محمّد بن یحیی که گفت حدیث کرد مرا جدم که گفت: شنیدم از اسماعیل بن موسی علیه السلام که می‏گفت: بیرون رفت پدرم با اولاد خود به بعضی از املاک خود به مدینه، و اسماعیل اسم آن ملک را ذکر کرد لکن یحیی فراموش کرد، اسماعیل گفت که بودیم ما در آن مکان و بود با احمد بن موسی علیه السلام بیست نفر از خدم و حشم پدرم، اگر می‏ایستاد احمد می‏ایستادند با او، و اگر می‏نشست احمد می‏نشستند با او، و علاوه بر این پدرم پیوسته نظر با او بود و پاس او را می‏داشت و از او غافل نمی‏شد و ما بر نمی‏گشتیم از آنجا تا آنکه احمد برگشت و طی کرد بیابان را از بین ما.(702)
فقیر گوید: که این احمد معروف به شاه چراغ است که در داخل شهر شیراز مدفون‏است و در ظاهر نیز از جهت قبه و صحن و ضریح و خدام و غیره تعظیم و احترام دارد و این احقر در سنه هزار و سیصد و نوزده در مراجعت از بیت اللَّه الحرام از شیراز برگشتم و در آن بلده تربت پاک او را زیارت کردم و از باطن آن بزرگوار استمداد نمودم، و در نزدیکی قبر آن جناب مزاری دیگر است معروف است به میر سید محمّد برادر آن حضرت. صاحب روضات الجنات گفته که در بعض کتب رجالیه است که احمد مدفون به شیراز است و مسمی است به سیدالسادات و در این زمان مشهور شده به شاه چراغ، و به تحقیق به تواتر رسیده کرامات باهره از مرقد طاهرش، پس نقل کرده کلمات اشخاصی که تصریح کرده‏اند به آنکه احمد بن موسی در شیراز مدفون است.(703)
و محمّد بن موسی علیه السلام برادر اعیانی (704) احمد نیز مردی جلیل‏القدر و صاحب فضل و صلاح بوده و پیوسته با وضو و طهارت و صلاة بوده و شبها مشغول وضو و نماز می‏گشت و چون از نمازها فارغ می‏شد ساعتی استراحت می‏کرد، دیگر باره از خواب بر می‏خاست و مشغول طهارت و صلاة می‏گشت، باز لختی استراحت می‏کرد باز بر می‏خاست و وضو می‏گرفت و مشغول نماز می‏گشت و این بود عادت او تا صبح طلوع می‏کرد؛ چنانچه هاشمیه کنیز رقیه دختر حضرت موسی بن جعفر علیه السلام نقل کرده و گفته که هیچ گاهی من محمّد را دیدار نکردم مگر آنکه این آیه را از کتاب خدا یاد می‏کردم کانوا قَلیلاً مِنَ اللَّیْلِ ما یَهْجَعونَ(705).(706) صاحب روضات الجنات در باب احمدین از انوار سید جزائری نقل کرده احمد بن موسی علیه السلام کریم بود و امام حسین علیه السلام او را دوست می‏داشت و محمّد بن موسی صالح و ورع بود و هر دو مدوفونند در شیراز و شیعیان تبرک می‏جویند به قبرهای ایشان و بسیار زیارت می‏کنند ایشان را و من زیارت کرده‏ام ایشان را بسیار.(707)
مؤلف گوید: که محمّد بن موسی علیه السلام را به جهت کثرت عبادتش محمّد عابد می‏گفتند. و عقب او از پسرش سید ابراهیم است که او را ابراهیم مجاب می‏گفتند و سبب تسمیه او به مجاب چنانچه سید تاج‏الدّین بن زهره گفته این است که در حرم سیدالشهداء داخل شد و عرض کرد اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا، شنیده شد صوتی در جواب او: وَ عَلَیْکَ السَّلامُ یا وَلَدی!(708) قبر شریفش در حایر مقدس است، و اعقاب ابراهیم از سه فرزند است: محمّد حایری و احمد در قصر ابن هبیره و علی در سیرجان. و از اعقاب محمّد حایری است سید سند نسابه علامه امام الأدباء شمس‏الدّین شیخ الشرف ابوعلنی فخار بن معدّ بن فخار بن احمد بن محمّد بن ابی الغنائم محمّد بن الحسین بن محمّد الحایری بن ابراهیم المجاب بن محمّد العابدین بن الإمام موسی الکاظم علیه السلام که از اکابر مشایخ عظام فقهاء کرام صاحب کتاب الحجة علی الذاهب الی تکفیر ابی طالب است.
ابن ابی الحدید معاصرش که از علماء اهل سنت است در جزء چهاردهم شرح نهج‏البلاغه گفته که بعضی از طالبیین در این عصر یعنی سید فخار کتابی در اسلام ابی طالب تصنیف کرده و برای من فرستاد و از من خواست که من به خط خودم چیز در صحت و وثاقت آن به شعر یا نثر بنویسم و من چون در اسلام ابوطالب توقف داشتم جایز ندانستم حکم قطعی کنم به اسلامش و هم جرأت نکردم که سکوت کنم از مدح و تعظیمش؛ زیرا که من می‏دانم اگر ابوطالب نبود اسلام برپا نمی‏شد و می‏دانم که حقش واجب است بر هر مسلمانی که بیاید در دنیا تا روز قیامت پس نوشتم در پشت کتاب:
وَ لَوْلا اَبُوطالِبٍ وَابْنُهُ - لَما مَثَلَ الدّینُ شَخْصاً فَقاما
فَذاکَ بِمَکّةَ اوی وحامی‏ - و ذاک بِیَثْرِبَ جَسَّ الْحِماما
یعنی اگر ابوطالب و پسرش امیرالمؤمنین علیهم السلام نبودند کسی به خدمت دین اسلام نمی‏ایستاد، پس ابوطالب در مکه پناه داد و حمایت کرد از پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم و امیرالمؤمنین علیه السلام در مدینه دست بسود قضا و قدر مرگ ران یعنی در نصرت پیغمبر صلی اللَّه علیه و آله و سلم و یاری اسلام شمشیر زد و جهاد کرد تا آنکه دین اسلام از ابوطالب و علی بن ابی طالب علیهما السلام برپا شد.(709)
و بالجمله؛ روایت می‏کند از سید فخار والد علامه و سید احمد بن طاوس و محقق حلی و او روایت می‏کند از شیخ جلیل فقیه شاذان بن جبرییل قمی از عمادالدّین طبری از مفید ثانی از شیخ الطایفه ابوجعفر طوسی - رضوان اللَّه علیهم اجمعین - و پدرش سید شریف ابوجعفر معدّ (به تحریک و تشدید دال) نقیب طاهر صاحب جاه عریض و بسط عظیم و تمکن تام بوده، و او است که بند بر بست بر شظ فلّوجه، و ابوجعفر نقیب بصره او را مدح کرده در اشعار خویش و چون وفات کرد در نظامیه بر او نماز خواندند و در حایر دفنش نمودند، و سید فخار پسرش او را مرثیه گفت: بقوله:
اَبا جَعْفَرٍ اِمّا ثَوَیْتَ فَقَدْ ثَوی‏ - بِمَثْواکَ عِلْمُ الدّینِ وَ الْحَزْمُ وَ الْفَهْمُ‏
سَیَبْکیکَ جُلُّ الْمُشْکِلِ الصَّعْبِ حَلُّهُ - بِشَجْوٍ وَ یَبْکیکَ الْبَلاغَةُ وَ الْعِلْمُ‏
و پسرش نسابه و زینت مسند نقابه جلال‏الدّین عبدالحمید بن فخار والد عالم جلیل علم‏الدّین المرتضی علی بن عبدالحمید استاد ابن معیّه استاد شیخ شهید است.
و نیز از اعقاب محمّد حایری است سید شمس‏الدّین محمّد بن جمال‏الدّین احمد استاد شهید قدس سره چنانچه در اجازه سید محمّد بن حسن بن ابی الرضا العلوی تلمیذ شیخ نجیب‏الدّین یحیی بن سعید حلی مذکور است و آن اجازه این است:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحْیمِ، اِسْتَخَرْتُ اللَّهَ تَعالی‏ وَ اَجَزْتُ لِلسَّیِّدِ الْکَبیرِ الْمُعَظَِّم الْفاضِلِ الْفَقیهِ الْحامِلِ لِکتابِ اللَّهِ شَرَفِ الْعِتْرَةِ الطّاهِرَةِ مَفْخَرَ اْلاُسْرَةِ النَّبُویّهِ شَمسِ‏الدّینِ مُحَمَّدِ بْنِ السِّیْدِ الْکَریمِ الْمُعَظَّمِ الْحَسیبِ النَّسیبِ جَمالِ‏الدّینِ اَحْمَدِ بْنِ اَبیِ الْمَعالِی جَعْفَرِ بْنِ عَلِیِّ اَبِی الْقاسِمِ بْنِ عَلْیِّ اَبِی الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ اَبِی القاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ اَبِی الْحَمْر بْنِ عَلیِّ اَبیِ الْقاسِمِ بْنِ عَلِیِّ اَبیِ الْحَسَنِ الحائِریِّ بْن مُحَمَّدٍ اَبِی جَعْفَرِ الْحائِریِّ بْنِ اِبْراهیمِ الْمُجابَ الصِّهْرِ الْعُمَری اِبْنِ مُحَمَّدٍ الصَالِح ابْنِ الاِمامِ مُوسَی الْکاظِمِ علیه السلام.(710)