تربیت
Tarbiat.Org

منتهی الآمال تاریخ چهارده معصوم (جلد دوم)
حاج شیخ عباس قمی (رضوان الله علیه)

فصل چهارم: در ذکر پاره‏ای از مواعظ و کلمات حمکت‏آمیز حضرت ابی جعفر امام محمدباقر علیه السلام است که از تحف‏العقول نقل شده‏

اول - قال علیه السلام: ما شیبَ شَی‏ءٌ بشِی‏ءٍ اَحْسَنُ مِنْ حِلْمٍ بِعِلْمٍ:(270) یعنی حضرت امام محمدباقر علیه السلام فرمود: آمیخته نشده هیچ چیزی به چیزی که بهتر باشد از آمیختن حلم به علم.
مؤلف گوید: حلم نگاه داشتن نفس است از هیجان غضب به آنکه قوّه غضبیه او را به آسانی حرکت ندهد، و بی‏تأنّی و تثبّت چیزی از او سر نزند، و واردات مکروهه روزگار او را مضطرب نگرداند:
با تو گویم که چیست غایت حلم - هرکه زهرت دهد شکر بخشش‏
کم مباش از درخت سایه فکن - هرکه سنگت زند ثمر بخشش‏
هرکه بخراشدت جگر به جفا - همچون کان کریم زر بخشش‏
و بس است در شرافت حلم که با علم توام، و مانند نماز و زکات با هم ذکر می‏شو.
دوم - قال علیه السلام: اَلکَمالُ کُلُّ اَکْمالِ التَّفَقُّهُ فِی‏الدّینِ، وَ الصَّبْرُ عَلَی النّائبَةِ، وَ تَقْدیرُ الْمَعیشَةِ؛(271)
فرمود: کمال و تمام کمال است تفقّه و بصیرت پیدا کردن در دین، و صبر کردن در مصیبت و کار دشوار، و اندازه آوردن امر معیشت؛ یعنی بسنجد آنچه عاید او می‏شود در ماه مثلاً، پس به همان اندازه خرج کند. پس هرگاه ماهی سه تومان عاید او می‏شود روزی یک قران خرج کند و بیشتر از آن خرج ننماید و اگر اتفاقاً یک روز زیادتر خرج کرد زیادی را کم روز دیگر گذارد تا آنکه به ذلت قرض و سؤال از مردم گرفتار نشود.
[