این مسأله در احادیثی که از شخص پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله و همچنین از سایر پیشوایان معصومعلیهم السلام رسیده است با اهمّیّت فوقالعادهای تعقیب شده، که به عنوان نمونه چند حدیث پرمعنای زیر را از نظر میگذرانیم:
1 - در حدیث معروفی از پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله میخوانیم:
«اِنَّما بُعِثْتُ لِاُتَمِمَّ مَکارِمَ الْاَخْلاقِ؛ من تنها برای تکمیل فضائل اخلاقی مبعوث شدهام.»(2)
و در تعبیر دیگری: «اِنَّما بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَ حُسْنَ الْاَخْلاقِ» آمده است.(3)
و در تعبیر دیگری: « بُعِثْتُ بِمکارِمِ الاَخلاقِ وَمحاسِنِها» آمده است.(4)
تعبیر به «انّما» که به اصطلاح برای حصر است نشان میدهد که تمام اهداف بعثت پیامبرصلی الله علیه وآله در همین امر یعنی تکامل اخلاقی انسانها خلاصه میشود.
2 - در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علیعلیه السلام میخوانیم که فرمود: «لَوْ کُنَّا لانَرْجُو جَنَّةً وَلانَخْشی نارَاً وَلاثَواباً وَلاعِقاباً لَکانَ یَنْبَغی لَنا اَنْ نُطالِبَ بِمَکارِمِ اْلاَخْلاقِ فَاِنَّها مِمَّا تَدُلُّ عَلی سَبِیلِ النَّجاحِ؛ اگر ما امید و ایمانی به بهشت و ترس و وحشتی از دوزخ، و انتظار ثواب و عقابی نمیداشتیم، شایسته بود به سراغ فضائل اخلاقی برویم، چرا که آنها راهنمای نجات و پیروزی و موفّقیّت هستند.»(5)
این حدیث بخوبی نشان میدهد که فضائل اخلاقی نه تنها سبب نجات در قیامت است بلکه زندگی دنیا نیز بدون آن سامان نمییابد! (در این باره در آینده به خواست خدا بحثهای مشروحتری خواهیم داشت)
3 - در حدیث دیگری از رسول خداصلی الله علیه وآله آمده است که فرمود: «جَعَلَ اللَّهُ سُبْحانَهُ مَکارِمَ الْاَخْلاقِ صِلَةً بَیْنَهُ وَبَیْنَ عِبادِهِ فَحَسْبُ اَحَدِکُمْ اَنْ یَتَمَسّکَ بِخُلْقٍ مُتَّصِلٍ بِاللَّهِ؛ خداوند سبحان فضائل اخلاقی را وسیله ارتباط میان خودش و بندگانش قرار داده، همین بس که هر یک از شما دست به اخلاقی بزند که او را به خدا مربوط سازد.»(6)
بهتعبیر دیگر، خداوند بزرگترین معلّم اخلاق و مربّی نفوس انسانی و منبع تمام فضائل است، و قرب و نزدیکی به خدا جز از طریق تخلّق به اخلاق الهی مکان پذیر نیست!
بنابراین، هر فضیلت اخلاقی رابطهای میان انسان و خدا ایجاد میکند و او را گام به گام به ذات مقدّسش نزدیکتر میسازد.
زندگی پیشوایان دینی نیز سرتاسر بیانگر همین مسأله است که آنها در همه جا به فضائل اخلاقی دعوت میکردند، و خود الگوی زنده و اسوه حسنهای در این راه بودند و به خواست خدا در مباحث آینده در هر بحثی به نمونههای اخلاقی آنها آشنا خواهیم شد؛ و همین بس که قرآن مجید به هنگام بیان مقام والای پیامبر اسلامصلی الله علیه وآله میفرماید: «وَاِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیْمٍ؛ تو اخلاق عظیم و برجستهای داری!»(7)