در قرآن کریم، در ارتباط با اینگونه نیازهای انسانی نیز آیاتی وجود دارد که آنها را مورد توجه قرار داده و نعمتهای خداوند را در این باره گوشزد کرده است. هر چند به تناسب درجه اهمیت این نیازها در مقایسه با نیازهای غذایی و جنسی، وسعت آیات مربوط به لباس و مسکن در حد وسعت و گسترش آیات مربوط به زمینه نیازمندیهای جنسی و غذایی نیست.
خداوند در دو آیه از آیات سوره نحل در مورد لباس و مسکن، نعمتهای خدا را گوشزده کرده و در یکجا میفرماید
و الله جعل لکم من بیوتکم سکنا و جعل لکم من جلود الانعام بیوتا تستخفونها یوم ظعنکم و یوم اقامتکم و من اصوافها و اوبارها و اشعارها اثاثا و متاعا الی حین(202).
خداوند آرامگاهی از خانههاتان برای شما قرار داد و از پوست چارپایان خانههایی قرار داد که برای شما خفیف و سبک وزن و قابل انتقال باشد به هنگامی که میخواهید سفر کنید و یا اقامت گزینید و از پشمها و کرکها و مویهای آنها اثاثیه و کالایی فراهم نمود.
خداوند در این آیه، نخست روی مسکن تکیه کرده است که خدای متعال خانههایی برای شما به منظور تأمین نیاز شما به مسکن و محلی برای سکونت و آرامش قرار داده است.
البته، با این روش قرآن آشنان هستیم که همه نعمتهای عالم را به منتسب به خدای متعال میکند و با تعابیر مختلف مثل خلق و جعل که در این آیه آمده آنها را به خدا نسبت میدهد تا از این طریق، ما را و افکار ما را به طرف توحید افعالی بکشاند.
هر خانه و مسکنی که انسان داشته باشد، هر چند خودش آنرا با زحمت ساخته باشد، از آن جهت که همه مقدمات و وسایل فراهم آوردن و ساختن و بنا کردن آن و حتی همه قدرت و توان و درک و معرفت و تخصصی نیز که خود شخص یا دیگران در ساختن آن به کار گرفته در واقع، همه و همه اموری است که به خدا منتهی میشود، خدا خالق آن معرفی میشود. خواه خانهها و بناهایی که در شهرها ساخته میشود و خواه چادرها و خیمههایی که چادر نشینها و ایلها و یا حتی دیگران به هنگام مسافرت از آنها استفاده میکنند.
آری از پوست حیوانات چادرها و سرپناههایی درست میکنند که چه در حال سفر و چه در حال حضر، استفاده از آنها آسان است. از آنجا که سبک وزن و قابل انتقالند، به راحتی آنها را برپا میکنید، جمع میکنید و به خوبی از آنها استفاده میکنید.
سپس یادآوری میکند که خداوند از پشم، کرک و موی حیوانات لباس و لوازم زندگی را برایتان فراهم میآورد و پس از آن به دنبال آیه چنین ادامه میدهد که:
و الله جعل لکم مما خلق ظلا لا و جعل لکم من الجبال اکنانا و جعل لکم سرابیل تقیکم الحر و سرابیل تقیکم بأسکم کذالک یتم نعمته علیکم لعلکم تسلمون(203).
و خداوند از آنچه که آفریده (از درختها، سقفها و دیوارهها) برای شما سابیانهایی قرار داد و در کوهها غارها را (برای پناه بردن از سرما و گرما و خطرات دیگر) برای شما قرار داد و بر لباسهایی برایتان فراهم کرد تا شما را از گرما و از خطرها محافظت کند اینگونه خدا نعمت خویش برای شما کامل کند باشد که تسلیم اوامر او شوید.
در این آیه خداوند اشاره به غارها میکند که در کوها برای سکونت و سایبان میتوان از آنها استفاده کرد. این چیزها برای ما که در شهر و در خانههای زیبا و بناهای مجهز آن هم در قرن بیستم با این پیشرفتی که شهرسازی کرده است چندان اهمیتی ندارد؛ ولی، برای مردمی که چادرنشین یا بیابانگرد هستند و یا برای شهرنشینیها که هنوز این ساختمانها و بناها را و اینگونه شهرها و شهرسازیها و شهرنشینیها را نداشتند، برای چنین مردمی همین غارها و سکونت گاههای طبیعی و سایبانها خیلی اهمیت داشته است.
همچنین، اشاره میکند به جامهها و لباسهایی که خدا برایتان قرار داده است تا شما را از گرما محافظت کند که مفسرین گفتهاند: سرما هم در اینجا مورد نظر هست و در واقع و جعل لکم سرابیل تقیکم الحر و البرد. مورد نظر است و برد که لنگه دیگر حر است در اینجا محذوف ولی معنای آن منظور خواهد بود.
سپس خداوند اشاره میکند به لباسهایی که برای شما قرار داده است تا شما را از گزند خطرها حفظ کند. جامههایی که به هنگام جنگ میپوشید مثل زره تا در برابر ضربات آلات و ابزار جنگی و حملات دشمن، سر و بدن شما را از آسیبها و خطرات تا حدودی مصون و محفوظ بدارد. خداوند بدینسان نعمتهایش را بر شما ارزانی میدارد باشد که تسلیم اوامر او باشید و اسلام بیاورید.
خداوند در قرآن دو آیه دیگر درباره لباس سخن میگوید: در یکی از این دو آیه آمده است که:
یا بنی آدم قد انزلنا علیکم لباسا یواری سوءاتکم و ریشا و لباس التقوی ذلک خیر(204).
ای فرزندان آدم (بدانید که ما) برایتان فرو فرستادیم لباسی را که با آن عورتهاتان را میپوشانید و جامههای نرم و فاخر را تا برای تجمل و زیبایی به تن کنید و نیازهایتان تأمین شود. و پوشش و لباس تقوا برایتان بهتر و مفیدتر خواهد بود.
البته، منظور آیه فوق این نیست که خداوند لباس دوخته و آماده و پیراهن و کت و شلوار از آسمان نازل میکند، بلکه، همانطور که قبل از این گفتهایم از نظر قرآن کریم هر چه که در این عالم به وسیله نیروهای موجود در طبیعت و یا به دست خود انسان تولید میشود، همه و همه، از خزاین الهی نازل شده است و خداوند در یکی از آیات قرآن به شکلی موجز و با بیانی رسا این حقیقت را روشن و صریح مطرح ساخته میفرماید:
و ان من شیء الا عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم(205).
و هیچ چیز (در این عالم) نباشد جز آن که مخازن و (منابع اصلی) آنها نزد ما باشد و جز به مقدار معلوم و مشخص از آن فرو نفرستیم.
آری، آنچه در این عالم موجود است، از عالم بالاتری فرود آمده تا در این عالم مادی و دنیای جسمانی تحقق یافته است. بنابراین، منظور از نزول در جمله و ما ننزله الا بقدر معلوم نزول جسمانی و فرود آمدن مکانی نیست، بلکه منظور از آن، تحقق یافتن، تجسم یافتن و آفرینش آنها در این عالم است. پس آنچه را که در پوشش خود مورد استفاده قرار میدهید خدا برایتان آفریده و از سوی او نازل گردیده است.
و در دومین آیه میفرماید:
و علمناه صنعه لبوس لکم لتحصنکم من بأسکم.(206)
و به او (داود) ساختن زره (که نوعی لباس رزمی است) یاد دادیم تا شما را از آسیب و خطر محافظت کند.