اکنون، برای توضیح بیشتر مطلب مورد بحث و مشخص شدن ارتباط آن با مدلی که برای بررسی ساختمان روانی انسان ارائه کردیم باید بگوئیم: اصولا، نفس در موجودیت خود و ذاتا عین علم و آگاهی است و یکی از نخستین کارهایی که بلاواسطه از نفس سر میزند، همان آگاهی و توجه است.
توجه، گرچه با علم رابطه شدید دارد؛ ولی، عین علم نیست و با آن، تفاوت دارد، بسیار اتفاق میافتد که چیزهایی را میدانیم؛ ولی، توجهی به دانستههای خویش نداریم. علم، ممکن است برای نفس یک حالت انفعالی باشد؛ ولی، توجه پیوسته، برای نفس یک فعالیت است که از آن صدور مییابد.