تربیت
Tarbiat.Org

خلاصه‏ای از اصول کافی
ابی‏جعفر محمد بن یعقوب کلینی مشهور به شیخ کلینی

دروغ و دروغگوئی

بیست و دو حدیث در این باره از ائمه اطهار (علیهم السلام) صادر شده که برخی از آنها بنظر خواننده گرامی می‏رسد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود علی بن الحسین (علیه السلام) بفرزندانش می‏فرمود: از دروغ بپرهیزید از صغیره‏اش و کبیره‏اش، در هر مورد جدی یا شوخی؛ زیرا که هرگاه کسی دروغ کوچکی گوید به دروغ بزرگ نیز جری می‏شود. مگر فرمایش رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را بیاد ندارید که فرموده است: بنده‏ای پیوسته راست می‏گوید (یعنی راستگوئی ملکه او می‏شود) تا اینکه خدا او را صدیق نویسد و بنده‏ای پیوسته دروغ می‏گوید تا اینکه خداوند او را کذاب نویسد.
امام باقر (علیه السلام) فرمود: خدای متعال برای جنس بدیها قفلهائی قرار داده و کلیدهای آنها را شراب گردانیده و دروغ بدتر از شراب است.
معاویه بن وهب گفت از امام صادق (علیه السلام) شنیدم می‏فرمود: نشانه و علامت آدم دروغگو آنست که از آسمان و زمین و مشرق و مغرب بتو خبر می‏دهد ولی هرگاه از حلال و حرام خدا چیزی از او بپرسی چیزی در چنته‏اش نیست.
در خبری نزد امام صادق (علیه السلام) نامی از حائک (یعنی دروغ باف) برده شد که دروغ باف ملعون است، فرمود مقصود کسی است که بر خدا و رسول او دروغ ببافد.
در خبری دیگر امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) فرمود:
لا یجد عبد طعم الایمان حتی یترک الکذب هزله وجده:
بنده‏ای طعم ایمان را نمی‏چشد مگر آنگاه که دروغگوئی را ترک کند چه شوخی باشد و چه جدی.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: عیسی بن مریم (علیه السلام) فرموده:
من کثر کذبه ذهب بهائه.
هر که زیاد دروغ بگوید آبرو و نورانیتش زائل می‏گردد.
در خبر دیگری فرمود: سخن سه گونه است: سخن راست - سخن دروغ و سخنی که باعث اصلاح میان مردم باشد. از آن حضرت پرسیدند اصلاح میان مردم چگونه است؟ فرمود: سخنی درباره کسی می‏شنوی که اگر آنرا بطرف برسانی بد دل می‏شود ولی شما که به آن طرف بر می‏خوری می‏گوئی از فلانی شنیدم که درباره تو سخن خوبی چنین و چنان می‏گفت (و در چنین موردی که اصلاح میان مردم منظور شود دروغ گفتن مستحسن است).
در خبر دیگری فرمود: هر دروغی یکروزی بازپرسی شود مگر در سه مورد:
اول در میدان نبرد مردی با دشمن کید کند در این مورد گناهی بر او نیست. دوم مردی که میان دو کس را اصلاح کند بطوریکه با هر یک بر خلاف آن دیگری برخورد نماید. (مثل اینکه بهر کدام بگوید تقصیر از تو است و طرف تو بی‏تقصیر است و یا بر خلاف آنچه از بدگوئی نسبت بدیگری شنیده است بگوید تا دل آنها را بهم نزدیک و نرم کند).
سوم مردی که به خانواده‏اش چیزی وعده داده و قصد ندارد آنرا بانجام رساند.