گفتیم: هر نظام اخلاقی بر سه اصل موضوعی بنا میشود:
1. انسان، مختار است.
2. در افعال اختیاری خود هدفی را دنبال میکند که دارای مطلوبیت ذاتی است.
3. یگانه راه وصول به آن هدف انجام افعال اخلاقی خواهد بود؛ یعنی، در حقیقت، این افعال اختیاری هستند که موجب سعادت یا شقاوت انسان میشوند و جز از این طریق، کسی به سعادت یا شقاوت نمیرسد.
البته، باید یادآوری کنیم که بسیاری از نظامهای اخلاقی توجه تفصیلی به این اصول نداشته و آنها را به عنوان اصول موضوعه خود مطرح نکردهاند؛ ولی، ما با تجزیه و تحلیل به این نتیجه میرسیم که این سه اصل هر چند بطور ارتکازی و اجمالی، مورد قبول و پذیرش هر یک از نظامهای اخلاقی خواهد بود.
نظام اخلاقی اسلام نیز در پذیرش اصول فوق با دیگر نظامها هماهنگی دارد و بر اساس اعتراف به اصول نامبرده پی ریزی شده است و در این زمینه با دیگر نظامها تفاوتی ندارد.
تا کنون، این پرسش مطرح میشود که بنابراین، چه تفاوت اساسی بین نظام اخلاقی اسلام با سایر نظامهای اخلاقی وجود خواهد داشت؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم: نظام اخلاقی اسلام با دیگر نظامهای اخلاقی تفاوتهایی نیز دارد که در اینجا سه تفاوت اساسی را به ترتیب مورد بررسی قرار میدهیم: