تربیت
Tarbiat.Org

به سوی تو (منک و بک و لک و الیک)
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نماد صراط مستقیم‏

گفته شد که منظور از هدایت در آیه اهدنا الصراط المستقیم، ایصال به مطلوب است که موج دستیابی به سعادت ابدی می‏باشد. در آیه مزبور، متعلق هدایت، صراط مستقیم است که طبعا مقصد هدایت نیست، بلکه مقدمه و طریق وصول به مقصد است؛ اما در آیه 175 سوره نساء به روشنی خداوند به عنوان مقصد نهایی هدایت انسان ذکر شده است:
فاما الذین آمنوا بالله و اعتصموا به فسیدخلهم فی رحمة منه و فضل و یهدیهم الیه صراطا مستقیما؛
و اما کسانی که به خدا گرویدند و به او تمسک جستند، به زودی [خدا ]آنان را در رحمت و فضلی از جانب خویش در آورد و ایشان را به راهی راست به سوی خود هدایت کند.
شکی نیست که حقیقت صراط مستقیم که انسان را به قرب و جوار حضرت حق رهنمون می‏کند، بندگی خداست و کمال انسان که قرب الهی است، راهی جز بندگی و اطاعت خدا ندارد؛ از این رو خداوند فرمود:
و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون؛(180)
و جن و انس را نیافریدیم جز برای آنکه مرا بپرستند.
انسان و جن برای عبادت خدا خلق شده‏اند زیرا تنها بندگی خدا انسان را به کمال می‏رساند؛ از این رو خداوند در نکوهش کسانی که به جای بندگی خدا و انتخاب صراط مستقیم، به اطاعت و بندگی شیطان روی آوردن می‏فرماید:
الم اعهد الیکم یا بنی آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم؛(181)
ای فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را مپرستید، زیرا وی دشمن آشکار شماست؟ و این که مرا بپرستید، این است راه راست!
در جای دیگر از قول حضرت عیسی علیه‏السلام می‏فرماید:
ان الله هو ربی و ربکم فاعبدوه هذا صراط مستقیم؛(182)
در حقیقت، خداست که خود پروردگار من و پروردگار شماست. پس او را بپرستید، این است راه راست.
در آیاتی که ذکر کردیم عبادت و بندگی خدا به عنوان صراط مستقیم و تنها راه دستیابی به کمال و قرب خداوند ذکر شده؛ اما در برخی از آیات به مصدق‏های عبادت و نمودهای عینی راه خداوند اشاره شده است؛ از جمله در برخی از آیات اطاعت از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مصداق بارز بندگی خدا و صراط مستقیم به حساب آمده؛ از جمله می‏فرماید:
واتبعون هذا صراط مستقیم؛(183)
و از من پیروی کنید، این است راه راست.
همچنین خداوند در طلیعه سوره یس با تاکید بر این که پیروی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و سایر فرستادگان خدا مصداق روشن عبادت و صراط مستقیم است می‏فرماید:
یس و القرآن الحکیم انک لمن المرسلین علی صراط مستقیم؛
یس، سوگند به قرآن حکمت‏آموز، که قطعا تو از [جمله‏] پیامبرانی، بر راهی راست.
در آیه مزبور، تعبیر علی صراط مستقیم به کار رفته. استعمال علی که نشانه سیطره و تسلط است این حقیقت را آشکار می‏سازد که صراط مستقیم الهی تحت تسلط و در اختیار رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است‏و اوج صراط مستقیم و عبادت و بندگی خدا همان پیروی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‏باشد و اگر کسی بخواهد خداوند را بپرستد، باید از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم پیروی کند و به شیوه‏ها و روش‏هایی که او برای عبادت خدا معرفی کرده، عمل کند؛ و الا اگر هر کسی از پیش خود راهی را برای عبادت خدا برگزیند که با سنت و روش خدا بیگانه است، به مقصد نمی‏رسد.
پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم همان طریقی است که خداوند برای بندگی خود برگزیده و خداوند جز این راه، طریق دیگری را برای عبادت خویش نمی‏پذیرد؛ چنان که امام صادق علیه‏السلام فرمودند: وقتی خداوند به شیطان فرمان داد که بر آدم سجده کند، شیطان گفت: پروردگارا، به عزتت سوگند اگر مرا از سجده بر آدم معاف داری، تو را آنگونه عبادت خواهم کرد که تا کنون کسی تو را آن سان عبادت نکرده است.
خداوند در پاسخ او فرمود:
انی احب ان اطاع من حیث ارید؛(184)
من دوست دارم همان گونه که خود می‏خواهم عبادت شوم.
حاصل ان که عبادت و بندگی خدا تنها راه رسیدن به کمال و قرب خداوند است و خداوند اطاعت و پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را مصداق کامل عبادت و صراط مستقیم قرار داده؛ چنان که اطاعت از امامان معصوم علیهم السلام نیز، مصداق عبادت و بندگی خداست و از این رو در برخی از روایت صراط مستقیم به امیرالمؤمنین علیه‏السلام تفسیر شده و اطاعت از ایشان مکمل اطاعت از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم معرفی شده است.(185)