و آن به چندین طریق منقول است:
اول: آن است که سید (رضی اللَّه عنه) در فتح الابواب و ابن تلّعکبری (رحمه اللَّه) در مجموع الدعوات روایت کردهاند از احمد بن محمد بن یحیی که گفت: بعضی از دوستان ما اراده کرد که از برای تجارت بیرون رود، پس گفت: بیرون نمیروم تا بروم به خدمت حضرت امام جعفر صادق (صلوات اللَّه علیه) و بر او سلام کنم و در کار خود مشورت کنم و استدعای دعا از آن حضرت بکنم.
پس به خدمت آن جناب رفت و عرض کرد که من اراده دارم که برای تجارت بیرون بروم و سوگند یاد کردهام که بیرون نروم تا به خدمت شما برسم و با شما مشورت کنم و طلب دعا از خدمت شما بکنم.
حضرت برای او دعا کردند و فرمودند: که بر تو باد به راست گویی، و عیب متاع خود را در تجارت پنهان مکن، و کسی را که امیدوار احسان خود کرده باشی مغبون مگردان که آن در بدی مانند سود گرفتن است، و از برای مردم مپسند مگر چیزی را که برای خود میپسندی، و حق بده و حق بگیر، و مترس و اندوهناک مباش از کمّی روزی، به درستی که تاجر راست گو با ملائکة نیکوکار گرامی نزد پروردگار در قیامت محشور میشود، و اجتناب کن از سوگند یاد کردن در خرید و فروش، زیرا که سوگند دروغ صاحبش را از حق خود نگیرد و حق مردم را تمام بدهد.
و هرگاه عزم کنی بر سفری یا حاجت ضروری که اهتمام ایشان آن داشته باشی دعا بسیار بکن و استخاره بکن، بدرستی که خبر داد مرا پدرم از پدرش از جدش که حضرت رسالت پناه (صلی اللَّه علیه و آله) استخاره را به اصحاب خود تعلیم میکرد چنانچه سوره قرآن را، و ما استخاره را به عمل میآوریم هر وقت که اراده کنیم امری را، و رقعه چند برای استخاره میگیریم و موافق آنچه بیرون میآید عمل میکنیم، خواه موافق خواهش ما باشد و خواه نباشد.
پس آن مرد گفت: ای مولای من آن استخاره را به من تعلیم نما که چگونه به عمل آورم؟ فرمود: که چون اراده استخاره نمایی وضوی کامل بساز، یعنی با آداب و ادعیه مستحبه و دو رکعت نماز کن، و در هر رکعت سوره حمد و صد مرتبه سوره قل هو اللَّه أحد بخوان، و بعد از سلام نماز دستهای خود را به دعا بردار و بگو:
یا کاشف الکرب، و مفرّج الهمّ، و مذهب الغمّ، و مبتدءاً بالنّعم قبل استحقاقها، یا من یفزع الخلق الیه فی حوائجهم و مهمّاتهم و أمورهم و یتّکلون [یتوکّلون - خ ل] علیه أمرت بالدّعاء و ضمنت الاجابة، اللّهمّ فصلّ علی محمد و آل محمد، و ابدأ بهم فی کلّ أمری [أمر - خ ل] و افرج همّی و نفس کربی، و أذهب غمّی، و اکشف لی عن الامر الّذی قد التبس علیّ و خرلی فی جمیع أموری خیرة فی عافیة، فانّی أستخیرک اللّهمّ بعلمک، و أستقدرک بقدرتک، و أسألک من فضلک، و ألجأ الیک فی کلّ أموری، و أبرأ من الحول و القوة الاّ بک، و أتوکل علیک و أنت حسبی و نعم الوکیل، اللّهمّ فافتح لی أبواب رزقک، و سّلها لی، و یسرلی جمیع أموری، فانّک تقدر و لا أقدر، و تعلم و لا أعلم، و أنت علام الغیوب.
اللّهمّ ان کنت تعلم أنّ الامر الذی عزمت علیه و أردته هو خیر لی فی دینی و دنیای و معاشی و معادی و عاقبة أموری، فقدره لی و عجّله علیّ، و سهّله و یسره و بارک لی فیه، و ان کنت تعلم أنّه غیر نافع لی فی العاجل و الاجل بل هو شرّ علیّ فاصرفه عنّی و اصرفنی عنه، کیف شئت و أنّی شئت، و قدّر لی الخیر حیث کان و أین کان، و رضّنی یا ربّ بقضائک و بارک لی فی قدرک حتی لاأحبّ تعجیل ما أخّرت و لاتأخیر ما عجّلت، انّک علی کلّ شیء قدیر و هو علیک یسیر
پس بسیار صلوات فرست بر محمد و آل محمد، و باید که سه رقعه با خود داشته باشی همه به یک مقدار و یک هیأت، و در دو رقعه این دعا را بنویس.
اللّهمّ فاطر السّماوات والارض عالم الغیب و الشّهادة أنت تحکم بین عبادک فیما کانوا فیه یختلفون، اللّهمّ انک تعلم و لاأعلم، و تقدر و لا أقدر، و تمضی و لا أمضی [و تقضی و لا أقضی - خ ل] و أنت علام الغیوب، صلّ علی محمد و آل محمد، و أخرج لی أحبّ السّهمین الیک، و خیرهما لی فی دینی و دنیای و عاقبة أمری، انّک علی کلّ شیء قدیر و هو علیک یسیر و در پشت یکی از دو رقعه افعل بنویس، و در پشت دیگری لاتفعل.
و در رقعه سوم این را بنویس لاحول و لاقوّة الاّ باللَّه العلیّ العظیم، استعنت باللَّه و توکّلت علیه، و هو حسبی و نعم الوکیل، توکّلت فی جمیع أموری علی اللَّه الحیّ الذی لایموت، و اعتصمت بذی العزة و الجبروت، و تحصّنت بذی الحول و الطّول و الملکوت، و سلام علی المرسلین، و الحمدللَّه ربّ العالمین، و صلّی اللَّه علی محمد النّبیّ و آله الطاهرین وپشت این رقعه را سفید بگذار و چیزی بر آن منویس.
و هر سه رقعه را محکم بپیچ بر یک هیأت و یک صورت، و در میان سه بندقه بگذار از موم یا از گل بر یک هیأت و یک وزن، و بده به کسی که اعتماد بر او داشته باشی از برادران مؤمن، و بگو که خدا را یاد کند و صلوات بر محمد (و آل محمد) بفرستد، و آن بندقها را در میان آستین خود بیندازد، و دست راست خود را در میان آستین خود داخل کند و آن بندقها را حرکت دهد، و یکی از آنها را درآورد بدون آنکه آنها را نظر کند و یکی را بخصوص تعیین کند، و لیکن دستش بر هر یک از آنها که واقع شود بیرون آورد، و چون بیرون آورد، تو از او بگیر و خدا را یاد کن و آن را بگشا و پشتش را بخوان، و عمل کن به آنچه در پشت آن نوشته شده است.
و اگر کسی که بر او اعتماد داشته باشی حاضر نباشد خود در میان آستین بینداز و آنچه مذکور شد به عمل آور، پس اگر آنچه افعل بر آن نوشته شده است بیرون آید البته آن کار را بکن که خیر تو در آن است انشاءاللَّه. و اگر آنچه بر آن لاتفعل نوشته شده است بیرون آید زنهار آن را به عمل میاور، و البته مخالفت این استخاره مکن که آزار میکشی.
و اگر رقعه بیرون آید که چیزی بر پشتش نوشته نشده است، پس توقف کن تا وقت نماز فریضه حاضر شود، پس برخیز و دو رکعت نماز چنانچه مذکور شد بکن، پس نماز واجب را بکن یا آن دو رکعت را بعد از نماز واجب بکن اگر نماز صبح و عصر نباشد، و اگر نماز صبح باشد باید که بعد از آن تعقیب و دعا بخوانی تا آفتاب پهن شود، پس بعد از آن دو رکعت را به جا آور. و اگر نماز عصر باشد آن دو رکعت را پیش از نماز عصر بکن، و بعد بیرون آید باز وقت فریضه دیگر همان عمل را اعاده کن تا یکی از رقعههای نوشته بیرون آید(117).
مؤلف گوید: که ظاهر روایت آن است که نوشتن رقعهها و پیچیدن و در میان بندقه گذاشتن همه بعد از نماز و خواندن دعا باشد و بریدن رقعهها پیش باشد. و احتمال دارد که تا بندقه کردن قبل از نماز باشد، و دور نیست که اول اولی باشد.
دوم: آن است که کلینی و شیخ و سید (رضی اللَّه عنهم) و دیگران به سند مرسل از یکی از ائمة (صلوات اللَّه علیهم) روایت کردهاند که شخصی از اصحاب آن حضرت پرسید که امری را میخواهم به عمل آورم و کسی را نمییابم که با او مشورت کنم چه کنم؟ حضرت فرمود: که با پروردگار خود مشورت کن، پرسید که چگونه مشورت کنم ؟
فرمود: که آن حاجت را در خاطر خود قصد کن و دو رقعه بگیر و در یکی لا بنویس و در دیگری نعم و هر یک را در میان بندقه از گل بگذار، پس دو رکعت نماز بکن و آن دو بندقه را در زیر دامن خود بگذار و بگو: یا اللَّه انّی أشاورک فی أمری هذا و أنت خیر مستشار و مشیر، فأشر علیّ بما فیه صلاح و حسن عاقبة پس دست خود را در زیر دامن داخل کن و یکی از آن دو بندقه را بیرون آور و بگشا، اگر نعم باشد بکن، و اگر لا باشد مکن، با خدا چنین مشورت باید کرد(118).
سوم: آن است که سید (رضی اللَّه عنه) فرموده: که در بعضی از کتب شیعه یافتم که در دو رقعه مینویسی بسم اللَّه الرحمن الرحیم خیرة من اللَّه العزیز الحکیم لعبده فلان بن فلان و حاجت خود را مینویسی، و یکی را در آخرش مینویسی أفعل یا مولای و دیگری را در آخرش مینویسی که أتوقّف یا مولای و هر یک از دو رقعه را در میان گلولهای از گل میگذاری و بر آن میخوانی هر یک از سوره حمد و سوره قل أعوذ برب الفلق و سوره والضحی را هفت مرتبه، و ظرف آبی در پیش خود میگذاری و بندقها را در میان آب میاندازی، پس هر یک که زودتر از دیگری شکافته شود و بر روی آب آید به آن عمل میکنی انشاء اللَّه تعالی(119).
چهارم: آن است که باز سید (قدس اللَّه روحه) ذکر کرده است که یافتم به خط علی بن یحیی حنّاط که نوشته بود که این استخاره مولای ما امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (صلوات اللَّه علیه) است در خاطر میگذرانی هر مطلبی که داری، و این استخاره را مینویسی در دو رقعه و بر پشت یکی مینویسی افعل، و در پشت دیگری لاتفعل، و دو بندقه از گل میسازی و به ترازو میسنجی که با هم برابر باشند، و هر رقعه را در میان بندقه میگذاری و در میان آب میاندازی، و هر یک که بیشتر بر روی آب میاید به آن عمل میکنی و البته مخالفت مکن، و دعا که در رقعهها باید نوشت این است :
ما شاء اللَّه کان، اللّهمّ انّی أستخیرک خیار من فوّض الیک أمره، و أسلم الیک نفسه، و استسلم الیک فی أمره، و خلالک وجهه، و توکّل علیک فیما نزل به. اللّهمّ خرلی و لا تخر علیّ، و کن لی و لاتکن علیّ، وانصرنی ولاتنصر علیّ، و أعنی و لاتعن علیّ، و امکنی و لاتمکن منّی، و اهدنی الی الخیر و لاتضلنی، و أرضنی بقضائک، و بارک لی فی قدرک، انّک تفعل ما تشاء و تحکم ما ترید، و أنت علی کلّ شیء قدیر. اللّهمّ ان کانت الخیرة فی أمری هذا فی دینی و دنیای و عاقبة أمری فسهله لی، و ان کان غیر ذلک فاصرفه عنّی، یا ارحم الراحمین، انّک علی کلّ شیء قدیر(120).
پنجم: آن است که ایضاً سید (رحمةاللَّه علیه) روایت کرده است از حضرت صاحب الزمان (علیه صلوات الرحمن)، و مسمی است به استخاره مصریّه، و کیفیتش آن است که در دو رقعه بنویسد خیرة من اللَّه و رسوله لفلان بن فلانة و نام خود و مادرش را بنویسد و در یکی افعل و در دیگری لاتفعل بنویسد، و در میان دو بندقه از گل بگذارد و در میان قدح آبی هر دو را بیندازد، پس وضو بسازد و دو رکعت نماز بکند، و بعد از نماز این دعا را بخواند:
اللّهمّ انّی أستخیرک خیار من فوّض الیک أمره، و أسلم الیک نفسه، و توکّل علیک فی أمره، و استسلم بک فیما نزل به من امره. اللّهمّ خرلی و لاتخر علیّ، و أعنّی و لاتعن علیّ، و مکّنّی و لاتمکن منّی، واهدنی للخیر و لاتضلّنی، و أرضنی بقضائک، و بارک لی فی قدرک، انّک تفعل ماتشاء و تعطی ما ترید. اللّهمّ ان کانت الخیرة فی أمری هذا و هو کذا و کذا وبجای کذا و کذا مطلب خود را بگوید فمکنّی منه، واقدرنی علیه، و امرنی بفعله، و أوضح لی طریق الهداید الیه، و ان کان اللّهمّ غیر ذلک فاصرفه عنّی الی الذی هو خیر لی منه، فانّک تقدر و لااقدر، و تعلم و لاأعلم و أنت علام الغیوب، یا ارحم الراحمین
پس به سجده رود و صد مرتبه بگوید أستخیراللَّه خیرة فی عافیة پس سربردارد و انتظار بکشد تا یکی از آن رقعهها از آب بیرون آید هر یک که بیشتر بیرون آید به آن عمل کند، یعنی: اگر افعل بیرون آید آن کار را بکند، و اگر لاتفعل بیرون آید نکند(121).
ششم: باز سید (رحمه اللَّه) از شیخ ابوالفتوح کراچکی که از اکابر علمای شیعه است روایت کرده است که دو رقعه بنویس در یکی افعل یعنی بکن، و در دیگری لاتفعل یعنی مکن، و از دیده خود پنهان کن در موضعی، و نماز استخاره بکن و خیر خود را از عالم الخفیات طلب کن، و یکی از آنها را بیرون بیاور و به آن عمل کن(122).
مترجم گوید: که این نوع استخاره نیز از استخارههای معتبر است، و بطرق بسیار وارد شده است، و دور نیست که عمومات قرعه نیز شامل این طریق بوده باشد. و به هر یک از طرق که مذکور شد عمل کردن خوب است خصوصاً طریق اول، و اگر بعضی از دعاهای طرق دیگر را نیز با آن ضم کنند بد نیست.